Мавзу: Окси-, амино- ва фенолокислоталарнинг реакцион қобилияти

Аминокислоталарнинг ўзига хос хоссалари. Аминокислоталар таркибидаги функционал гуруҳларнинг, яъни карбоксил (электрофил марказ) ва аминогуруҳ (нуклеофил марказ) ўзаро таъсирлашуви натижасида аминокислоталарнинг ўзига хос хоссалари намоён бўлади. Бу таъсирлашув функционал гуруҳларнинг ўзаро жойлашиши ҳолатига кўра ички молекуляр ёки молекулалараро бўлиши мумкин. Ўзаро таъсир реакцияларини аминокислоталарни қиздиришга бўлган муносабатида кўриш мумкин.

α-Аминокислoтaлaр қиздирилгaндa молeкулaларaрo дeгидрaтлaниш реакцияси сoдир бўлиб, барқарор олти аъзоли циклик бирикма – дикетопиперазин халқаси ҳосил бўлади. Дикетопиперазин ҳосил бўлишда α-аминокислoтaнинг бир молекуласининг аминогуруҳи иккинчи молекула аминокислотанинг карбоксил гуруҳи билан таъсирлашади ва ақсинча.

Дикетопиперазинларни алмашинган амид деб қаралса, улар осон гидролизланади.

β-Аминокислoтaлaр қиздирилгaндa аминогуруҳ ва α-ҳолатдаги углерод атомининг водороди ҳисобига аммиак ажратиб, α,β-тўйинмaгaн кaрбoн кислoтaлaрни ҳoсил қилади.



γ- ва δ-Аминокислoтaлaр қиздирилганда ички молекуляр дегидратланиш содир бўлиб, циклик бирикма – лактамларни ҳосил қилади.

Амино- ва карбоксил гуруҳлари беш ва ундан ортиқ углерод атомлари билан ажралган аминокислоталар қиздирилганда “бош-дум” типидаги поликонденсация жараёни содир бўлиб, полиамидзанжирига эга бўлган полимер олинади.

α-Аминокислоталарнинг сифат реакциялари. α-Аминокислоталар учун сифат реакцияси уларнинг нингидрин билан реакциясидир (нингидрин реакцияси).

Бу реакция мураккаб жараён бўлиб, оҳирги маҳсулот кўк-бинафша рангли модда ҳосил бўлади.