Mavzu: Omuxta yem va ularning tasnifi. Reja

Omuxta yem ishlab chiqarish sifatiga tasir etuvchi omillar

Sifatiga ta’sir etuvchiomillar ishlab chiqarilgan maxsulotlarning sifati va baxosi ko’p jixatdan xom ashyoning sifati ya’ni tozaligi bilan baxolanadi. Omixta yemning asosiy xom ashyosi bo’lgan don massasi xech qachon bir turda bo’lmaydi. Don tarkibida turli aralashmalar zararkunandalar,begona o’t urug’lari ,tuproq tosh aralashmalari va boshqalar mavjud bo’ladi. Bu aralashmalar tayyor bo’lgan maxsulot sifatiga salbiy tasir etadi, bu aralashmalar donni yig’ib terib olish, tashish va saqlashda xosil bo’ladi.

Don tarkibidagi aralashmalarni tuzulishi va xususiyatlariga ko’ra quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

1. Yengil aralshmalar. Ularga xo’l xashaklar, don tashqi qobiqlari, burglar va xokazolar kiradi.

2. Og’ir aralashmalar – tosh, - qum, - kesak tuproq.

3. Zararlangan donlar va begona urug’lar.

4. Metalomagitlar aralashmalar.

Donni aralashmalarda tozalash uchun bir necha turdagi tozalash jarayonlariamalga oshiriladi.tozalash jarayonini tashkil etishda albatta don turi va fizik mexanik xususiyatlari xisobga olinishi lozim.

Don tarkibidagi og’ir arlashmalar, minerallar, tosh qum, kesak, ruda, shisha va shunga o’xshash aralashmalar yuqoridagi izoxlangan separatorlarda ajratib bo’lmaydi. Chunki bu aralashmalar og’ir bo’lganligi tufayli xavo oqimi ularni olib keta olmaydi, o’lchami donga teng bo’lgan aralshmalar esa elakda don bilan birga qolaveradi. Donni bunday aralashmalardan tozalash uchun donni aylanma pnevmatik elamalasdan yoki elab ajratiladi, toshlarni ajratuvchi mashinkalar elamasdan ishalsh xususiyatiga ega. Elash bilan ishlaydigan mashinkalar konsentratorlar kiradi.

Tosh ajratuvchi mashinalar donni minerallar, tosh, qum, kesak, shisha va rudalardan tozalaydi. Tosh ajratuvchi mashinalarda texnologik jarayon quyidagicha boradi:

Gul qobiqli donlarga tariq, jo’xori, arpa sholi va boshqa donlar kirib, bu donlarni po’stidan ajratish muxim jarayon xisoblanadi.

Donlarni qobig’idan ajratishining bir necha usullarimavjud bo’libbu usullar donning tuzulishi, qobig’ining mustaxkamligi don yadrosining mustaxkamligi, shuningdek ishlab chiqariladigan maxsulot assortimentiga bog’liq xolda tanlanadi.

Don va boshqa omixta yem komponentlariga issiqlik va bug’ bilan ishlov berish keying yillarda sanoatda keng qo’llanilmoqda. Issiqlik va bug’ bilan ya’ni gidrotermik ishlov berish quyidagi maqsadlar uchun qo’llaniladi:

Maxsulot tarkibidagi uglevod komplekslari parchalanishini oshirish va kraxmal gidrolizi natijasida nisbatan sodda birikmalar qand va dekstrinlar xosil bo’lishini ta’minlash. Bu jarayon ayniqsa yosh hayvonlar uchun muxim axamiyatga ega xisoblanadi, chunki ularning xazm qilish organlarida kraxmal qiyin parchalanadi;

Xazm qilish fermentlari ingibitorlari va boshqa nozik moddalarni inoktivatsiyatsiyalash ;

Xomashyoni sterilizatsiyalash va mikroflorlar rivojlanishini susaytirish;

Isssiqlik bilan ishlov berishda odatda IK issiqlik tarqatuvchi mashinalardan foydalaniladi. Bunda namuna bunkeridagi ulashuvchi moslama yordamida konveyer lentasiga kelib tushadi, konveyerda gazli isitgichlar mavjud bo’lib, donni 30-90 gradus mobaynida kuchli qizdiradi natijasida don ichki qismidagi namlik bug’lanadi va makroyoriqchalar mavjud bo’ladi.

Kimyoviy va mexanik ta’sirlar natijasida kraxmal nisbatan soda tuzilishli uglevod deketringa parchalandi. So’ngra don jo’vali stakanga kelib tushadi. Bunda hosil iqluvchi fermentlarning yanada ortishi kuzatiladi. Bu bilan ishlov berish ham keng tarqalgan usullardan biri bo’lib, bunda gorizontal inekli bug’latgich va tezlikli konditsionerdan foydalaniladi. Bu ishlarda don va omixta yem komponentlari qizdiriladi va 20-25% gacha namlantiriladi. Qovuruvchi agregat barabanda qovuriladi.

Maydalash jarayonining asosiy vazifalari don va omixta yem komponentlarini maydalash omixta ishlab chiqarishning asosiy jarayonlaridan biridir. Ishlab chiqariladigan oziqalarning sifati ko’p jixatdan maydalash jarayoni bilan belgilanadi. Maydalangan maxsulotlar yaxshi o’zlashtiriladi, shuningdek bir tekis maydalangan maxsulotlar yaxshilab zichlab, qumoqlangan omixta yem chiqarish jarayoni samaradorligini ortadi, yaxshilab maydalangan maxsulot omixta yem tarkibiga qo’shilganda uning butun xajmi bo’ylab yaxshi tarqaladi .

Maydalangan donning qattiq donasini tashqi kuchli zarba yoki yemiruvchi zarba tasirida parchalash mumkin:

-Oddiy maydalash, bunda don yoki omixta yem komponenti bir tekis parchalanib bir tekis arlashma xosil bo’ladi;

-Saralovchi maydalash, bunda don va omixta yem komponentlari ma’lum qismlari bo’yicha saralanib maydalanadi, bu jarayon ma’lum qismlardan maxsulot chiqquncha bir necha marotaba davom etadi. Omixta yem ishlab chiqarishda makkajo’xori so’tasi bo’laklangan xomashyolar, minerallar va boshqa xom ashyolar yirik xajmda maydalanadi. Yirik xajmda maydalash uchun sanoatdaqo’shimcha kunjara maydalagichlar, toshli maydalagichlar, juda kichik xajmda maydalash uchun esa jo’vali dastgoxlar, bolg’ali maydalagichlar va dizentegratorlardan foydalaniladi.

Xom ashyoni maydalash. Omixta OVQ, preshiks, karbamid konsentrati va ozuqa aralashmalarning komponentlari omixta yem zavodlarida don, granula chaqmoqko’rinishida tushadi va maydalanadi. Ishlab chiqariladigan maxsulotning ma’lum turi uchun yirikligi bo’yicha talablarga javob beradigan bir xilda aralashadi. Bundan tashqari maydalash jarayoni xayvon va parrandalarda oziqaning tez xazm bo’lishi muximdir, chunki maydalangan oziqa yaxshi o’zlashtiriladi.

Omixta yem komponentlarini meyorlash va aralashtirish.

Omixta yemga qo’shilgan barcha komponentlar xayvon organizmida bir tekisda xazm bo’lishi, ya’ni bir moddaning ma’lum miqdorda bir vaqtda boshqa moddaning keltirilgan miqdori to’gri kelishi kerak. Faqat shunday sharoitda yeyilgan ozuqa xayvon organizmida retsepda ko’rsatilgan yo’nalishda samara beradi; tuxum qo’yishi ortadi, og’irli yoki sut berishi ko’payadi va boshqalar. Shuning uchun bir tomondan ma’qul og’irlik birligiga omixta yemga qo’shilgan barcha komponentlar berilgan miqdorda bo’lishi ikkinchi tomondan esa barcha komponenetlar yaxshilab aralshtirilgan bo’lishi kerak.

Dozalash bu retseptda o’rnatilgan omixta yem komponentlari parsiyalarini o’lchash yoki xajmiy o’lchab berishdir. Tayyorlangan (tozalangan va maydalangan) komponentlar maxsus dozalovchi shashinkalar dozatorlarga uzatiladi. Ishlash prinspiga ko’ra dozalashning ikki usuli mavjud: xajmiy va o’lchanadigan. Xajmiy dozalash komponentlari uzluksiz o’lchashni ta’minlaydi. Xajmiy prinsip bo’yichadozalovchi mashinkalar maxsulotni vaqt birligi oralig’ida teng xajmda beradi, mashinalar esa talab qilingan miqdorni davriy yoki uzluksiz o’lchaydi.

Tarozili dozalash. Uni qo’llash omixta yem komponentlarining yanada aniqroq nisbatini ta’minlaydi.

Tarozili tozalashni to’la avtomatlashtirish va ular bilan berilgan dastur bo’yicha perfokarta yordamida boshqarish mumkin.bundan tashqari tartozili dozalash tugunibutun zavod ishiini avtomatik boshqarisah markazi bo’lib bo’ladi. Tarozili dozalash xar bir component uchun batareyaga makhamlanganavtomatik patsion dozatorlar ishlatiladi. Bunda xar bir dozator talab qilingan og’irlikka to’grilanib, dozatorning bo’shashi avtomatik ravshta ma’lum vaqt oralig’ida kechadi.

Me’yorlash omixta yem ishlab chiqarishdagi muxim jarayonlardan biridir. Me’yorlash orqali komponentlar retseptda talab qilingan miqdorda olib kelinadi. Yaxshi meyorlamaslik omixta yemning ozuqaviylik qiymatini pasaytirishi yoki qimmatbaxo komponentlarning oshiqcha sarfbo’lishiga olib kelishi mumkin. omixta yemningasosan sochiluvchan komponenti; don, un, kepak va boshqalar, shuningdek suyuq komponentlar:melassa, yog’ va boshqalar meyorlanadi.

Davriy aralashtirish: ma’lumki diskret o’lchovchi meyorlash ishlab chiqarishda keng tarqalgan bo’lib, unga bog’liq xolda davriy aralashtirgichlarning ko’pgina konstruksiyalari ishlab chiqarishadi.

Davriy aralashtirgichlarning ishlash uslubi bo’yicha quyidagi turlari mavjud: mexanik, gravitatsion, pnevmatik va tebranma.

Uzluksiz aralashtirish omixta yem komponentlarini uzluksiz aralashtirish ularni uzluksiz meyorlashda qo’llaniladi. Odatda ko’pgina me’yorlagichlar pulsi rejimda ishlaydi. Shuning uchunaralashtirgichlar mazkur pulsni tekslab turishi kerak. Uzluksiz aralashtiruvchilar uch turga bo’linadi.

Materiallarni zichlash va preslashning nazariy asoslari.

So’ngi vaqtda maxsulotlarga ishlov berishda ekstrudirlash usuli qo’llanilmoqda. Ekstrudirlash bu maxsulotning katta bosim ostida va yuqori haroratda filtrlar orqali o’tish jarayonidir, ekstrudiyaga uchrayotgan maxsulotning maxsus apparatlarda ekstruderda shneklarni aylanish paytida qisilishga duch kelib, tashqi issiqlik va mexanik ishlov berishda ajralgan issiqlik tasirida qizib, filtrlar orqali o’tadi va ulardan chiqishda bosimning keskin pasayishixisobga maxsulodagi isitilgan suyuqlikning keskin pasayishi xisobigamaxsulotdagi isitilgan suyuqlikning birdaniga bug’lanishi va xavoning kengasyishi sodir bo’ladi. Maxsulot xajmi keskin ortadi, mexanik yuklanishlar va issiqlik ta’siridamaxsulotning asosiy komponentlarining muxm fizika va kimyoviy o’zgarishlari ro’y beradi: oqsil denaturatsiyalanadi, yelimlarnishi va dekstrlanishi sodir bo’ladi.

Zichlash omixta yem ishlab chiqarishning asosiy jarayonlaridan biri bo’lib, maxsulotlarga maxsus zichlovchi mexanizmlar yordamida yuqori bosim bilan ishlov berishdir. Qayta ishlash sanoatida asosan omixta yemlar, shuningdek kunjara ozuqaviy aralashmalar va boshqa maxsulotlar zsichlanadi.

Zichlash jarayonida 3 bosqichga bo’lish mumkin. Birinchi bosqichga komponentlar yaqinlashtiriladi, yuqori bosimdan past bosimga qarab aralashtiriladi.

Bu bosqichda maxsulot defarmatsiyalanmaydiva ularning mustaxkamlanishi yuqori bo’lmagan parametrlarda bo’lib o’tadi. Jarayonning ikkinchi bosqichida elastic deformatsiya natijasida omixta yemning ba’ziqismlari parchalanadi va nisbatanmustaxkam jihozlanish imkoniyati vujudga keladi; jarayonyakunida gazsimon muxitni siqib chiqarish bilan suyuq faza bir tekis taqsimlanadi. Bu bosqichda yetarli yuqori bosim xam maxsulotning talab darajasidagi mustaxkamlikka olib kelolmaydi.