Mavzu: O`rta osiyoning IX-XIII asrlar tarixiga oid yozma manbalar

Abu Iso Muhammad at-Termiziy (824-894yy) Islom dunyosida mashhur bo’lgan hadischi olim Imom at-Termiziy Termiz yaqinidagi Bug qishlog’ida tug’ilgan. 26 yoshidan boshlab Samarqand, Buxoro, Xijoz, Iroq, Nishopur shaharlarida mashhur muxaddis olimlar bilan uchrasha boshladi. Uning buyuk hadischi olim bo’lib, etishishida Imom Ismoil al-Buxoriy ustozligi katta o’rin tutadi. Umrini hadislar to’plashga bag’ishlagan At-Termiziydan katta ilmiy meros, jumladan: «Kitobi al-Jom’e as-saxix», «Kitob ul ilm», «Kitobi at-Tamoyili an-Nabaviy», «Kitobi az-zuxl», «Kitobul ismi val xuna» kabi asarlar qolgan.

Burxoniddin Marganoniy. (1197 yilda vafot qilgan). To’liq ismi Burxoniddin Marginoniy Ibn Abu Bakr al-Farg’oniy al-Rishtoniy. Burxoniddin fiqx ilmiga (din, shariat haqidagi fan) oid bir nechta risolalarni «Bidoyatul mubtadiy» (ilmga-kirishuvchi dastlabki asos) «Al mazid» (ziyoda qilish) «Kitobul faroiz» (farzlar haqida kitob) va boshqa asarlarni yozib oldirgan. Burxoniddin Marginoniyning «Xidoya fi furu’ al-fukx» (Fikx sohalari bo’yicha qo’llanma) asari 56 kitobdan iborat bo’lib, bu asar shariat kodeksi deb ataladi.

O'rta asr yozma manbalarini o'rinli ravishda uchga bo'lish mumkin sinf: 1) hikoya(hikoya), real yoki xayoliy voqelikni o'zining barcha ko'rinishlari boyligida va nisbatan erkin shaklda tasvirlash; 2) hujjatli film, asosan ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-huquqiy va ijtimoiy-siyosiy hayotning alohida daqiqalarini maxsus, asosan rasmiylashtirilgan lug'at orqali aniqlash; 3) qonun chiqaruvchi, Bu shakl jihatdan ham huquqiy bo'lib, hujjatlilardan farq qiladi, chunki ular nafaqat mavjud huquqiy amaliyotni (ba'zan unchalik ham emas), balki ushbu amaliyotni o'zgartirmoqchi bo'lgan qonun chiqaruvchining o'zgaruvchan irodasini va eng muhimi, urinishdir. ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish, ijtimoiy darajalar va vaziyatlarni tizimlashtirish. Asta-sekin, ayniqsa Uyg'onish davrida, rivoyat va qisman qonunchilik manbalari doirasida ilmiy adabiyotlarning maxsus sinfi tashkil topdi, bu erda hodisalarning tavsifi nazariy tahlil yordamida ularning mohiyatini ochishga imkon beradi.