Mavzu: O’simliklardagi moslanishlar va chidamlilikning chegaralari. O’simliklarning himoyalanish imkoniyatlari

MAVZU: O’SIMLIKLARDAGI MOSLANISHLAR VA CHIDAMLILIKNING CHEGARALARI. O’SIMLIKLARNING HIMOYALANISH IMKONIYATLARI

O’SIMLIKLAR HAYOTIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR

SUV YETISHMASLIGI

HARORATNING PAST YOKI YUQORI BO‘LISHI

HAR XIL TUZLARNING TO‘PLANISHI NATIJASIDA TUPROQ ERITMASI KONSENTRATSIYASINING KUCHLI BO‘LISHI

PATOGEN MIKROORGANIZMLARNING KO‘PAYISHI,

GAZLAR VA RADIATSIYANING ME’YORIDAN ORTIB

O‘simliklarning shunday noqulay omillar ta’siriga nasbatan javob reaksiyasi ularning chidamliligini belgilaydi.

Chidamlilik darajasi individual xususiyatga ega bo‘lib, u o‘simlik turiga, yashash sharoitidagi boshqa omillar ta’siriga bog‘liq holda ham o‘zgaradi. Hatto bir o‘simlikning har xil hujayralari, to‘qimalari va organlari chidamlilik darajasi bilan bir - biridan farq qilishi mumkin.

Uzoq muddatli

Tashqi muhit noqulay omillarining ta’siri

Qisqa muddatli

Evolyusiya davomida bunday noqulay omillar ta’sirida o‘simliklar moslasha boradi. O‘simliklar to‘qimalarida o‘ziga xos fiziologik - biokimyoviy o‘zgarishlar ro‘y beradi. Natijada o‘simlik shu sharoitga moslasha boradi va kelajak avlodlarning noqulay sharoitlarga bo‘lgan chidamliligi ortib boradi. Ya’ni, o‘zlarining himoyalash qobiliyati paydo bo‘lib, ular rivojlana boradi.

1

• O‘simliklarning aniq bir yashash sharoitiga moslashuvi - adaptatsiyalanish deyiladi.

2

• Bunday funksiyalarning mavjudligi barcha fiziologik jarayonlar kabi zaruriy hisoblanadi.

3

• Noqulay omillarning qisqa yoki uzoq muddatli ta’siriga moslashmagan o‘simliklarning metabolitik jarayonlari kuchli zararlanadi va ular nobud bo‘lishlari mumkin.

Noqulay omillar ta’sirida organizmda paydo bo‘ladigan nospetsifik o‘zgarishlar yig‘indisi stress bo‘lib, bu o‘zgarishlarni ro‘yobga keltiradigan kuchli ta’sir etuvchi omillar stressorlar deyiladi. O‘simliklar tanasida stressni ro‘yobga keltiruvchi omillarni uchta asosiy guruhga ajratish mumkin.