Mavzu: Psixalogiya tarixi fanining predmeti, maqsad va vazifalari

Mavzu: Psixalogiya tarixi fanining predmeti, maqsad va vazifalari.

Reja:
1. Psixologiya tarixi fani haqida.
2. Turli davrlarda psixologik bilimlarning shakllanishi va uni davrlashtirish masalasi.
3. Psixologiya mustaqil fan sifatida.
Psixologiya qanday fan?

• Psixologiya qadimgi Yunon tilidan olingan bo'lib ,, ruh " va ,, Jon " ta'limoti degan ma'noni anglatadi. Shaxs va guruhlarning psixikasi va ular aqliy faoliyatning paydo bo'lish mexanizmlarni, inson psixikasining rivojlanish va ishlashi qonuniyatlarni o'rganadigan ilmiy fandir. Psixologiya gumanitar va tabiiy fanlar ma'lumotlarni birlashtiruvchi soha sanaladi.

O'z ichiga qamrab oladi:

• Aqliy faoliyatning faktlari, mexanizmlari va qonuniyatlarini ochib beradigan fundamental psixalogiya;
• Amaliy psixalogiya - psixologik bilimlarni amaliyotda qo'llash.

Psixalogiya fani haqida ta'riflar:

• Psixalogiya - inson psixikasining qonuniyatlari, unga xos xulq atvor ko'rinishlarini o'rganuvchi fan.
• Psixalogiya - miyya mahsullarini o'rganuvchi fan. Ya'niy
• ( insonga xos aqliy, hissiy, prodaviy, kognetiv jarayonlar )
• Psixalogiya - inson ongi va uning o'ziga xos hususiyatlarini o'rganuvchi fan.
• Psixalogiya - inson hayotining muhim tarkibiy qismi bo'lib, u asab tizimiga ta'sir etuvchi turli tashqi va ichki omillar tadqiq etadi.

Psixalogiya fanining sohalari:

• Umumiy psixalogiya
• Ijtimoiy psixalogiya
• Psixodiagnostika
• Yosh psixalogiyasi
• Yuridik psixalogiya
• Eksperimental psixalogiya
• Oila psixalogiyasi
• Etnopsixoligiya
• Tibbiy psixalogiya
• Maxsus psixalogiya
• Sport psixalogiyasi
• Mehnat va muxandislik psixalogiya
• Pedagogik psixalogiya
• Kasb psixalogiyasi
• Testologiya psixalogiyasi
• Psixologik xizmat asoslari
• Psixologik maslahat
• Psixalogiya tarixi

• Inson psixikasi haqidagi bilimlarning rivojlanish tarixi davomida ikki ilmiy falsafiy oqim, ya’ni idealizm va materializm o‘rtasidagi kurashni ko‘rish mumkin. Bu kurash psixologiya fanining mohiyatini turlicha tushunadi, undagi farqlar insondagi psixik va fiziologik hodisalarni o‘zaro munosabatlarini aniqlashda hamda psixologiya fani predmetini turlicha talqin qilishda namoyon bo‘ladi. Fan tarixida turlicha qarashlar va yo‘nalishlar bo‘lishiga qaramasdan, fanning predmeti, ya’ni inson va hayvonga xos bo‘lgan psixika, psixik hayot shundayligicha qolaveradi.
• Hozirga kelib fanda, psixologiya tarixining avvalgi davrlarda e’tiborga olinmagan “psixika va xulq-atvor” haqidagi faoliyat birligi tamoyili yana qaytadan tiklandi.

Ilmiy jihatdan psixologiya tarixi fani, psixologiya fanining predmet va vazifalaridan farqli ravishda, miya mahsullarini emas, balki psixologik fikrlarning paydo bo‘lishi hamda rivojlanishi, ilmiy tadqiqotchilarning turli davrlardagi faoliyati, psixologiyaning fan sifatida tan olishini kabilarni o‘rganadi. Bir tarafdan inson ruhiy olamini dastlab psixika, so‘ng ong, oxir-oqibat xulq-atvor sifatida tahlil etishdir.
Asrlar mobaynida ruh, ong, xulq haqidagi tasavvurlar yuzaga kelgan va bir-biri bilan o‘rin almashib kelgan. Psixologiya tarixi ana shu o‘rin almashish manzarasini ifodalab beradi.
Bizningcha, haqiqiy ilmiy psixologiya XIX-asr oxiri, XX-asr boshlarida tan olingan bo‘lsa-da, antik davr va mumtoz qarashlar fan tarixi uchun ilk metodologik manbalar sanalishi ehtimoldan holi emas. Chunki nemis psixologi V.Vundtning psixologiya tarixida amalga oshirgan tajribalari shunchaki falsafiy g‘oya emas, aksincha sof psixologik eksperimental tadqiqot edi. Bu tadqiqot psixologiya fanining amaliy jihatdan tan olinishi hamda keyingi tadqiqotlar uchun zaruriyatning ortishiga xizmat qildi. Hozirga kelib psixologiya fani ham metodologik jihatdan, ham metodik jihatdan etuk fan sifatida jamiyatdagi fanlar tizimida o‘z o‘rniga egadir. Olib borilayotgan amaliy tadqiqotlar, fan yutuqlari ba’zi mumtoz nazariy qarashlarni inkor etib, uning zamonaviy tahlilini amalga oshirmoqda. Psixologiya fani ilmiy jihatdan tubdan yangilanmoqda. Shunday ekan, psixologiya fani tarixini bilish har bir bo‘lg‘usi psixolog, sportchi psixologlar shuningdek, oliy o‘quv yurtlarida faoliyat olib boruvchi psixolog o‘qituvchilar uchun ilmiylikning nazariy sharti sanaladi, u haqda bilmay turib psixologiya fani haqida fikr–mulohaza yuritish, ta’lim berish, shaxs haqida tadqiqotlar olib borish ehtimoldan holi sanadi.