Mavzu: qatlamlararo bosimsiz va bosimli artezian er osti suvlari

Artezian suvlar va ularni asosiy hususiyatlari

• Bu xildagi yer osti suvlari asosan tektonik jixatdan botiq hududlarda mansub bo‘lib, o‘zidan suv o‘tkazmaydigan ikki qatlam oralig‘idagi tog‘ jinslari g‘ovaklarini va yoriqlarini butunlay suv bilan to‘ldirgan holatda va doimo ma’lum darajadagi gidrostatik bosim ostida yotadi Bunday qatlamlararo suv sathiga burg‘u quduqlari qazib tushirilgan taqdirda, suv yuqoriga qarab ma’lum balandlikka qadar ko‘tariladi. Suvli qatlamni yuqorigi chekkasidan boshlab ko‘tarilgan suv balandligi gidrostotik bosim deb, ochilgan burg‘u qudug‘i bo‘ylab yuqoriga ko‘tarilgan (N1 va N2 balandlikka) suv sathi (N1 va N2) p’zometrik yuza deb ataladi. qatlamlararo bosimli suvlar ba’zan er yuzasidan ancha balandlikkacha fantan bo‘lib otilib chiqishi ham mumkin yer yuzasiga tabiiy bosim ostida

Har bir davr, bir necha suvli qatlamlardan iborat bo‘lib, ulardan 2-3 ta yuqori qatlamlar suvi mineralizatsiya darajasi kam (0,5-1 dan 2-5 g/l) suvlar guruxiga kiradi. Aksariyat xollarda pastki qatlamlardagi suvlar yuqori darajada minerallashgan bo‘lib, sho‘r, o‘ta sho‘r xatto 15-10 dan 30-250 g/l, ba’zan bundan ham ko‘p nomokop xolatda uchraydi. Bu suvlarning yana bir hususiyatlari shundan iboratki, ularda yuqori miqdordagi kod (10-20 mg/l), brom (300 mg/l), NH4 (210 mg/l), H2S (500-800 mg/l) va boshqa mikroelementlar uchraydi. Suvning harorati er yuziga yaqin qatlamlarda nisbatan past (8-100S), chuqur qatlamda 40-50 dan 1200S (Izboskan strukturasi q2 quduq, 3500 m chuqurlikda) etishi mumkin (A.N.Sultonxo‘jaev). Tabiiy bosim ostida suvni otilib chiqishi ko‘p holatlarda sekundiga 0,01-5 dan (Namangan strukturasidagi 101 v burg‘u qudug‘i)-18 (CHimyondagi burg‘u qudug‘i) litrni tashkil etadi.

• Har bir davr, bir necha suvli qatlamlardan iborat bo‘lib, ulardan 2-3 ta yuqori qatlamlar suvi mineralizatsiya darajasi kam (0,5-1 dan 2-5 g/l) suvlar guruxiga kiradi. Aksariyat xollarda pastki qatlamlardagi suvlar yuqori darajada minerallashgan bo‘lib, sho‘r, o‘ta sho‘r xatto 15-10 dan 30-250 g/l, ba’zan bundan ham ko‘p nomokop xolatda uchraydi. Bu suvlarning yana bir hususiyatlari shundan iboratki, ularda yuqori miqdordagi kod (10-20 mg/l), brom (300 mg/l), NH4 (210 mg/l), H2S (500-800 mg/l) va boshqa mikroelementlar uchraydi. Suvning harorati er yuziga yaqin qatlamlarda nisbatan past (8-100S), chuqur qatlamda 40-50 dan 1200S (Izboskan strukturasi q2 quduq, 3500 m chuqurlikda) etishi mumkin (A.N.Sultonxo‘jaev). Tabiiy bosim ostida suvni otilib chiqishi ko‘p holatlarda sekundiga 0,01-5 dan (Namangan strukturasidagi 101 v burg‘u qudug‘i)-18 (CHimyondagi burg‘u qudug‘i) litrni tashkil etadi.