Mavzu: Qishloq xo’jaligiga zarar keltiradigan shilimshiqlar va zamburug’larning tarqalishi va ularni oldini olish chora tadbirlari

O‘simliklarda sistemali chidamlilikni induksiyalash. O‘simliklar kasallik qo‘zg‘atuvchi organizmlarning birorta muayyan turi bilan zararlangan bo’lishi, ularni keyinchalik patogenlarning boshqa turi bilan zararlanishidan himoya qilishi ko'p uchraydigan hodisadir. U ndan tashqari, o ‘simliklar o ‘suv davrining ertaroq davrida — kasallik qo‘zg‘atuvchiga chidamli boigan bosqichida — patogen bilan zararlantirilishi o ‘suv davrining keyingi bosqichlarida o'sim ­ likda chidamlilik paydo bo'lishiga olib kelishi ham m a’lum. Masalan, vims bilan zararlanmaganlariga nisbatan zararlangan loviya va qand lavlagi o‘simliklari zang va un-shudring qo‘zg‘atuvchi obligat parazit zam burug‘larga yuqoriroq chidam lilik namoyon qilgan. Shunga o ‘xshash, TM V bilan zararlangan tam aki o ‘simliklarida nafaqat ushbu vimsga, balki u bilan aloqador bo‘lmagan boshqa vimslar, Phytophthora nicotanae kabi oomiset zamburug'lar, Pseudomonas tabaei singari bakteriyalar va hatto b a’zi shiralarga nisbatan chidamlilik induksiyalanadi (hosil qilinadi). Aksincha, ildiz chirish qo‘zg‘atuvchi Thielaviopsis basicola kabi zamburug1 yoki barglarni zararlovchi Pseudomonas syringae singari bakteriya bilan Zararlantirilgan tamaki o ‘simliklarida TM V ga chidamlilik induksiyalanadi. Keyinchalik tadqiqotlardan m a’lum bo’lishicha, patogenlarning m uayyan tabiiy qism lari, m asalan, TM V ning oqsil qobig'i, bakteriya (Ralstonia solanacearum) ning oqsilsimon kom ponenti yoki glikoproteid fraksiyasi, oomiset (Phytophthora infestans) ning lipid k o m ponenti yoxud zam b u ru g ‘ning xitozanga o ‘xshash polisaxarid qismi xo'jayin o‘simlik tanasiga birorta usul (ishqalash, namlash, inyeksiya) yordamida kiritish o'simlikda m untazam chidamlilik rivojlanishiga (induksiyalanishiga) olib keladi. Kasalliklarga aloqador bo‘lmagan tabiiy birikmalar, masalan, patogen bo'lm agan bakteriyaning suvda eruvchan fraksiyasi, patogen bo'lmagan zamburug‘dan olingan polisaxarid, aloqador b o lm ag an o ‘sim likdan ajratilgan oqsilsimon birikma bilan ishlov berilganida ham TMV infeksiyasi va bir necha boshqa kasalliklarga nisbatan orttirilgan (induksiyalangan) sistemali chidamlilik (OSCH) rivojlanishi ta ’minlanadi (Agrios, 2008).