Mavzu: qo`shilgan qiymat solig`ini byudjetga undirishda mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo`llari

2.3.  Qo`shilgan  qiymat  solig`ini  budjetga  to`lash  va  hisob-kitoblarni 

taqdim etish muddatlari 

 

Qo`shilgan qiymat solig`i bo`yicha hisob-kitoblarni korxona ortib boruvchi 

yakun  bilan  ro`yxatdan  o`tgan  joyidagi  Davlat  soliq  idoralariga  har  oyda, 

hisobot  oyidan  keyingi  oyning  25-kunidan  kechiktirmasdan  va  yil  yakunlari 

bo`yicha  yillik  moliyaviy  hisobotni  topshirish  muddatida  qo`shilgan  qiymat 

solig`ini  to`lovchilar  hisoblangan  mikrofirma  va  kichik  korxonalar  yilning  har 

choragida  hisobot  davridan  keyingi  oyning  25-kunidan  kechiktirmay,  yil 

yakunlari  bo`yicha  esa  yillik  moliyaviy  hisobot  topshirilgan  muddatda  taqdim 

etadi. 

Soliq  to`lovchilar  qo`shilgan  qiymat  solig`ining  hisob-kitoblari  bilan  bir 

vaqtda  hisobot  davri  mobaynida  olingan  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar)  bo`yicha 

hisobvaraq-faktura  reyestrini  ham  taqdim  etadilar.  Hisobvaraq-fakturalar 

reyestrining shakli davlat soliq qo`mitasi tomonidan belgilanadi.  

Hisobotlarni o`z vaqtida topshirmaslik korxona va korxonaning mansabdor 

shaxslariga  nisbatan  Davlat  soliq  idoralari  tomonidan  moliyaviy  va  ma`muriy 

jazo choralarini qo`llanishiga olib keladi.  

Korxonalar  qo`shilgan  qiymat  solig`ini  soliq  hisobini  topshirgan  kundan 

kechiktirmay  tegishli  davrdagi  haqiqiy  sotish  oborotidan  kelib  chiqib  to`laydi. 

Agar  korxona  hisoblangan  soliq  summasini  budjetga  o`z  vaqtida  o`tkazib 

bermasa,  bunday  holatda  Davlat  soliq  idoralari  mas`ul  xodimlari  tomonidan 

---

51 

 

hisoblangan soliq summasiga nisbatan kechiktirilgan har bir kun uchun 0,05 foiz 

miqdorida  penya  (moliyaviy  jazo)  qo`llanilishiga  olib  keladi.  Bunda  korxona 

rahbariyatiga nisbatan ma`muriy chora qo`llanilmaydi. 

1998-yil  1-yanvardan  O`zbekistondagi  barcha  korxonalar  va  tashkilotlar 

uchun,  shu  jumladan,  soliqqa  tortishning  alohida  tartibi  o`rnatilgan  kichik 

korxonalar, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari hamda qo`shilgan qiymat 

solig`idan  ozod  bo`lgan  korxonalar  ham  tovarlarni  sotganda,  ish  va  xizmatlar 

ko`rsatganda  hisobvaraq-fakturani  to`ldirishi  qonun  asosida  shart  qilib  belgilab 

qo`yildi. 

Hisobvaraq-faktura  mahsulot  yetkazib  beruvchi  tomonidan  tovarlarni 

yuklab 

jo`natilishi, 

ish  va  xizmatlar 

ko`rsatilishi  sanasi 

(kuni)dan 

kechiktirmasdan yoziladi. 

Hisobvaraq-fakturada  –  uning  tartib  raqami  va  yozilgan  sanasi, 

jo`natiladigan  tovarlar  bo`yicha  shartnomalar  raqami  va  sanasi  hamda  soliq 

to`lovchi  va  xaridorning  nomi,  manzili,  STIRi  va  shu  kabi  rekvizitlari 

ko`rsatiladi. 

Jadvalli shaklni to`ldirishda quyidagilarni qayt etish kerak: 



  1-ustunda tovarlar (ish va xizmatlar) nomi; 



  2-ustunda tovarlarning o`lchov birligi (dona, metr, kg va hokazo); 



  3-ustunda yuklab jo`natiladigan tovarlarning miqdori va soni; 



  4-ustunda  tovarlarning  shartnoma  bo`yicha  qo`shilgan  qiymat 

solig`isiz narxi; 



  5-ustunda  tovarlarning  jami  yetkazib  berish  qiymati  (qo`shilgan 

qiymat solig`isiz); 



  6-ustunda  qo`shilgan  qiymat  solig`i  stavkasi,  agar  qo`shilgan  qiymat 

solig`idan ozod bo`lsa, chiziqcha tortib qo`yiladi; 



  7-ustunda  jo`natilayotgan  tovarlar  bo`yicha  tegishli  stavkalarga  ko`ra 

hisoblangan qo`shilgan qiymat solig`i summasi; 

---

52 

 



  8-ustunda  jo`natilayotgan tovarlarning qo`shilgan qiymat  solig`i  bilan 

hisoblangan summasi. 

Soliq  kodeksiga  ko`ra  qo`shilgan  qiymat  solig`i  to`lovchisi  bo`lmagan, 

shuningdek, qo`shilgan qiymat solig`i to`lashdan ozod qilingan oborotni amalga 

oshirayotgan  yuridik  shaxslar  6-  va  7-ustunga  “qo`shilgan  qiymat  solig`i 

summasiz”  degan  shtampini  qo`yishadi.  Agar  shtamp  bo`lmasa  qo`lda  yozib 

qo`yishadi va 8 ustunni to`ldirishmaydi. 

So`ngi  yillardagi  soliq  siyosatining  tahlili  davlat  budjetining  daromadlari 

tarkibida  bilvosita  soliqlar  ulushining  ancha  o`sayotganini  hamda  bevosita 

soliqlar  salmog`ining  kamayayotganini  ko`rsatmoqda.  Chunonchi,  2013-yilda 

budjetga  soliq  tushumlarining  66  foizdan  ortig`ini  bilvosita  soliqlar,  mol-mulk 

solig`i  va  resurs  to`lovlari  tashkil  etgan.  Buni  quyidagi  jadvalda  ham  ko`rish 

mumkin: 

6-jadval