Mavzu: Quyosh radiatsiyasi va uning turlari Reja

Mavzu: Quyosh radiatsiyasi va uning turlari

 

Reja:

• Quyosh radiatsiyasi va uning tarkibi
• Yerning radiatson va issiqlik muvozanati.
• Atmosferaning va Yer yuzasining issiqlik me’yori.

Issig’lik va yoriug’lik sayyoramizning geografik qobig’i uchun eng muhim omildir. Yer yuzasidagi issiqlik va yorug’likning asosiy manbai – Quyoshdir. Yerning ichki issig’ligi esa Quyosh issig’ligidan 5 ming marta kam. Demak, Yer yuzasining issiqlik balansida Quyosh hal qiluvchi rol o’ynaydi. Yer yuzasi Quyoshdan bir yilda 1,37x1024 J energiya oladi. Quyosh radiatsiyasi atmosfera, gidrosfera, biosfera va litosferani ustki qismida bo’ladigan hamma jarayonlarning energiya manbai hisoblanadi.

Quyosh nurining ma’lum yuzaga sochilish intensivligi nurning tushish burchagiga va Yer bilan Quyosh orasidagi masofaga bog’liq. Yer yuzasiga fazodan Quyosh va boshqa osmon jismlari issiqligi keladi. Fazodan keladigan issiqlikning 97% ni Quyoshdan keladigan issiqlik tashkil qiladi. Mazkur issiqlik Quyoshning elektromagnit nurlarini taratishi natijasida vujudga keladi. Yer yuzasining 1 sm2 maydoniga 1 mn. davomida tushadigan Quyosh issiqligining miqdori Quyosh doimiyligi deb ataladi (1,98 kkal/sm2. min.).
Quyoshdan keladigan elektromagnit nurlari turli xil uzunlikdagi to’lqinlardan iborat (ultraqisqa to’lqinli, uzun to’lqinli, olis ultrabinafsha, yorug’lik va yaqin infraqizil nurlar). Ultraqisqa to’lqinli radiatsiya (<0,1027 mkm) atmosferaning 100-200 km. balandlikdagi qatlamlarigacha kirib keladi va molekulalarni ionlashishiga olib keladi. Uzunroq to’lqinlar (0,1027-0,24 mkm) atmosferaning 70-80 km balandlikdagi qatlamigacha tushib keladi va molekulyar radiatsiyalarni hosil bo’lishiga olib keladi, natijasida radikal ionlar vujudga keladi.

Yer yuzasiga fazodan Quyosh va boshqa osmon jismlari issiqligi keladi. Fazodan keladigan issiqlikning 97% ni Quyoshdan keladigan issiqlik tashkil qiladi. Mazkur issiqlik Quyoshning elektromagnit nurlarini taratishi natijasida vujudga keladi. Yer yuzasining 1 sm2 maydoniga 1 min. davomida tushadigan Quyosh issiqligining miqdori Quyosh doimiyligi deb ataladi (1,98 kkal/sm2. min.).