Mavzu: Rang harorati, rang, rang uyg'unligi. Rang harorati. Oq rang balansi. Rang uyg'unligi va rang. Fan nomi

Rang harortai. Rang harorati — bu yorug’lik manbaidan tarqalayotgan nurning 
spektral tarkibini belgilovchi xususiyatdir. Rang haroratining o’lchov birligi K 
(Kelvin). Kelvin atamasi britaniyalik olim Uilyam Tomson (lord Kelvin 1824-1907, 
Irlandiya) sharafiga qo’yilgan. U o’zining elektr va issiqlik energiyalari ustidan 
o’tkazgan tadqiqotlari natijasida shunday shkala tuzganki, uning yordamida rang 
haroratini o’lchash mumkin. Uning shkalasi bo’yicha yorug’lik manbasining rang 
harorati (sham, lampa va x.z) «absolyut qora jism»ni qizdirish orqali topiladi. 
«Absolyut qora jism» (Абсолютно черное тело) deyilganda, shunday bir jism 
tushuniladiki, u yorug’lik tarqatishi 0% ga, yorug’lik yutishi 100% ga teng bo’lgan 
jism xisoblanadi. U oddiy xona haroratida xech qanday yorug’lik tarqatmaydi. Lekin 
uni qizitishni boshlasak, avval och-qizil, ko’proq qizitsak to’q-sariq, yanada ko’proq 
qizishi natijasida oq rangga yaqin, keyin xavo rang tuslarga kiradi. Mana shunday 
xolatda uning temperaturasi Selsiy shkalasi bo’yicha yozib boriladi. Keyin bu 
natijalar Kelvin shkalasiga aylantiriladi. Kelvinning termometrik shkalasi bo’yicha 
absolyut nol -273°C ga teng. Selsiy shkalasini Kelvin shkalasiga o’girish uchun 
273°C ni qo’shish kerak. «Absolyut qora jism» 2927°C darajada qizdirilganda, 
uning rang xarorati 3200K ga mos bo’ladi (2927°C + 273°C = 3200K). Shuni 
unutmaslik kerakki, rang harorati haqida gap ketayotganda gradus atamasi o’rniga 
Kelvin (K) atamasi ishlatiladi. Rang harorati shartli ravishda uch oraliqqa bo’linadi: 
Issiq (Теплый). Bu oraliqqa taxminan 1800-3500K orasida bo’lgan rang haroratlari 
kiradi. Bu oraliqdagi rang harorati ko’p xollarda qizg’ish, sariq tuslarga ega bo’ladi. 
Yorug’lik manbalariga misol qilib shag’am, cho’g’lanma lampa, galogen lampalarni 
misol qilib keltirish mumkin.
Neytral oq (Нейтральный белый). Taxminan 4000-4500K orasidagi rang harorati. 
Buni deyarli barcha lyuminessent lampalardan foydalanish orqali, shuningdek, 
kechqurun oy paydo bo’lish vaqtlarida kuzatish mumkin.
Sovuq (Холодный). 5000-12000K oraliqdagi rang harorati. Bunda yorug’lik 
tarkibida ko’k tuslar kuzatiladi. Tabiiy yorug’lik manbai bo’lgan quyoshning rang 
harorati doimiy ravishda o’zgarib tursada, deyarli mana shu oraliqda bo’ladi. 

---

Qo’shimcha ravishda HMI yoki ksenon lampali yoritish uskunalarini ham misol 
qilib keltirish mumkin. 
Muayyan haroratgacha qizdirilganda, qora jism chiqaradigan yorug'likning spektral 
komponenti bu haroratdagi rang harorati deb ataladi va o'lchov birligi "K" (Kelvin). 
Agar yorug'lik manbasidan chiqadigan yorug'lik ma'lum bir haroratda qora jism 
chiqaradigan yorug'lik bilan bir xil spektral tarkibga ega bo'lsa, u K rang harorati 
deyiladi. Agar 100 Vt lampochka chiqaradigan yorug'likning rangi 2527 daraja 
mutlaq qora jismning rangi bilan bir xil bo'lsa, bu lampochka chiqaradigan 
yorug'likning rang harorati: (2527 plyus 273) k=2800k. Rang harorati odatda fizika 
va astronomiya sohalarida qo'llaniladigan harorat o'lchovidir. Bu kontseptsiya 
xayoliy qora ob'ektga asoslangan. Turli haroratlarda qizdirilganda, u turli rangdagi 
yorug'lik chiqaradi va uning ob'ektlari turli xil ranglarda ko'rinadi. Xuddi temirni 
qizdirganda, dazmol avval qizil, keyin sarg'ish va oxirida oq rangga aylanadi. Ushbu 
usul bilan sozlangan rang harorati keng jamoatchilik tomonidan "issiq" va "sovuq" 

---

fikrga ziddir. Misol uchun, odamlar odatda qizil, to'q sariq va sariq ranglar issiqroq, 
oq va ko'k esa sovuqroq ekanligini his qilishadi. Darhaqiqat, qizil rangning harorati 
eng past bo'lib, keyin asta-sekin to'q sariq, sariq, oq va ko'kni oshiradi va ko'k rang 
eng yuqori rang haroratidir. Tabiiy yorug'lik bilan suratga olishda, turli vaqt 
oralig'ida yorug'likning rang harorati har xil bo'lgani uchun, olingan fotosuratlarning 
ranglari ham har xil bo'ladi. Misol uchun, ochiq ko'k osmon ostida tortishish paytida 
yorug'likning rang harorati yuqori, shuning uchun fotosurat sovuq; Qorong'ida 
tortishish paytida yorug'likning rang harorati past bo'ladi, shuning uchun fotosurat 
issiq bo'ladi. Sun'iy yorug'lik bilan suratga olishda, shuningdek, turli xil yorug'lik 
manbalari va olingan fotosuratlarning turli xil ranglari bo'ladi. Yorug'lik va rang 
harorati o'rtasidagi bog'liqlikni tushunish fotosuratchilarga turli xil yorug'likda 
suratga olishlari, qanday rangdagi fotosuratlar olinishini oldindan hisoblashlari va 
bu rangni kuchaytirish yoki zaiflashtirish va kameraning qaysi funktsiyasini 
kuchaytirish uchun foydalanish kerakligini ko'rib chiqishlari uchun foydalidir. yoki 
haqiqiy tortishishda bu rangni zaiflashtiring. Yorug'lik manbasining rang harorati 
boshqacha va hissiyot ham boshqacha. Yuqori rangli haroratli yorug'lik manbasining 
yoritilishida, yorqinligi yuqori bo'lmasa, odamlarga sovuq tuyg'u beradi; Past rangli 
haroratli yorug'lik manbasining yoritilishi ostida juda yuqori yorqinlik odamlarga 
g'alati tuyg'u beradi. Rang harorati qanchalik past bo'lsa, rang issiqroq (qizil); Rang 
harorati qanchalik baland bo'lsa, rang (ko'k) sovuqroq bo'ladi. Rang harorati 
fotografiya, videoyozuv, nashriyot va boshqa sohalarda ko'rinadigan yorug'likning 
muhim qo'llanilishi xususiyatidir. Yorug'lik manbasining rang harorati uning rangini 
nazariy termal qora tanli radiator bilan solishtirish orqali aniqlanadi. Termal qora 
tanli radiator yorug'lik manbasining rangiga mos kelganda Kelvin harorati bu 
yorug'lik manbasining rang harorati bo'lib, u Plankning qora tanli radiatsiya qonuni 
bilan bevosita bog'liq.