Mavzu: raqamlashga o‘rgatishda matematik diktantning o‘rni. Reja: Raqamlashga o‘rgatishda

Mavzuga doir didaktik topshiriqlar
1. Darslikdan foydalangan holda, o’nlik konsentrida sonlarni raqamlashga doir rebus, matematik diktantlar yozing.
2. Darslikdan foydalangan holda, yuzlik konsentrida sonlarni raqamlashga doir rebus, matematik diktantlar yozing.
3. Darslikdan foydalangan holda, minglik konsentrida sonlarni raqamlashga doir rebus, matematik diktantlar yozing.
4. Darslikdan foydalangan holda, ko’p xonali sonlar konsentrida sonlarni raqamlashga doir rebus, matematik diktantlar yozing.
Nmuna:

Amaliy ishlash uchun topshiriqlar:
1. Sakkizta birlikdan iborat sonni yozing.
2. 4 ta olmaga 2 ta nokni qo’shsak nechta bo’ladi?
3. 9 ta qushdan 3 tasi uchib ketdi nechta qush qoldi ?
4. 30 sonidan keyin qaysi son keladi?
5.Qirq olti, qirq sakkiz sonlarida nechtadan birlik borligini asmdan qarab ayting.
6.Sonlarning yig‘indisini hisoblang:
50 va 4, 50 va 2, 50 va 5, 50 va 8.
7.Olim sirkda ellik sakkizinchi joyga o‘tirdi. Undan o‘ngdagi va chapdagi joylarning
raqamlarini ayting.
8.Sonlarning ayirmasini toping:
26 va 6, 35 va 5, 68 va 8, 42 va 2,
49 va 9, 27 va 7, 83 va 3, 94 va 4.
9.9 ta o‘nlikdan iborat sonni yozing.
4ta o‘nlikdan iborat sonni yozing.
10.Uchta sonning yig‘indisi 78. Birinchi son 32, ikkinchi son 26. Uchinchi sonni toping.
11.Birinchi kesmaning uzunligi 5 sm, ikkinchi kesma undan 4 sm uzun, uchinchi kesma ikkinchi kesmadan 6 sm qisqa.Uchinchi kesmaning uzunligini toping.
12.To’g’ri to’rtburchak shaklidagi polizning eni 45 metr, bo’yi enidan 35 metr uzun. Polizning atrofini o’rab olgan to’siqning uzunligi qancha?
13.Samarqand shahriga sayohatga kelgan 30 ta turistdan 19 tasi ingliz tilini, 16 tasi fransuz tilini bilishadi. Shu turistlardan nechtasi ikkala tilni ham bilishadi?
14.Otasi 50, o’g’li 28 yoshda. Necha yil oldin otasi o’g’lidan 2 marta katta bo’lgan?
15. Onasi 40, qizi 16 yoshda. Necha yil keyin qizi onasidan 2 marta yosh bo’ladi?
16. Ikki sonning yig’indisi 76 ga teng. Ulardan biri ikkinchisidan 3 marta kichik. Shu sonlarni toping?
17. Buvisi 80, nabirasi 23 yoshda. Necha yil oldin nabirasi buvisidan 4 marta yosh bo’lgan?
18. Poyezdda 896 ta yo’lovchi bor edi. Agar erkaklar bolalardan 9 marta, ayollar esa 4 marta ko’p bo’lsa, poyezddagi erkaklar soni ayollardan nechta ko’p bo’lgan? Тalabalarda ushbu mavzu bo‘yicha bilim ko‘nikmalariga qo‘yiladigan talablar:
I.Har bir talaba:
1) konsentirlar bo‘yicha «raqamlash» mavzusini mazmuni va vazifalarini bilishi;
2) o‘quvchilarni o‘zlashtirishni takomillashtiradigan аmashqlar tizimini ishlash jarayonini bilishi:
a) fanlararo aloqadorlik va sonlarni xonalar bo‘yicha o‘zaro uzviyligiga bog‘liq metodlar:
b) natural sonlar qatorining hosil qilish tamoyillari:
d) Sonning o‘nli tarkibi to‘g‘risida:
e) konsetrlar bo‘yicha sonlarning o‘qilishi va joylashuvi:
f) yangi sanoq birligining hosil qilinishi:
g) konsentrlar bo‘yicha sonlarning joylashuv tarkibi:
h) xona birliklari bo‘yicha munosabat:
i) sonlar tarkibining o‘qilishi va yozilishini bilishi kerak.
Mavzuni o‘rganish jarayonida ko‘rgazmalilikdan foydalanish.
II. Bilish kerak:
– mavzu bo‘yicha dastur talablari asosida sonlarni xona qo‘shiluvchilari yig‘indisi shaklida tasvirlash;
– darslik bo‘yicha ko‘rgazmalar asoisda suhbatlar olib borish:
– o‘quv materialini o‘zlashtirishini mustahkamlashga va kuchaytirishga oid didaktik o‘yinlar tanlash:
– bilim, malaka va ko‘nikmalarni hosil bo‘lishi bo‘yicha turli metodlar va mashqlar, mustaqil ishlar tuza olish:
– turli xil ko‘rinishdagi ko‘rgazmali vositalar asosida yangi materialni va o‘tilgan materiallarni mustahkamlash va bayon qila olish. Raqamlash metodikasi bosqichda o‘qituvchining vazifasi bolalarda sanash malakalarini shakllantirish va 1-10, 100 ichida, 1000 ichida va ko‘p xonali sonlarni sanay olishini, didaktik tamoyillar asosida natural qatorning tuzilishini ochib berish va bu asosda sonni natural ketma-ketlikning hadi sifatida ta’riflashdan iborat.
Buning uchun o‘quvchilarning quyidagilarga erishishlarini ta’minlash zarur:
1) O‘quvchilarning miqdor va raqamlar tartibi haqidagi tushunchalari aniqlashadi:
2) Predmetlarni sanashni shakllantirish:
3) 1 dan 10 gacha sonlar ketma-ketligini yaxshi o‘zlashtirib olishlari kerak;
4) Narsalarni sanashni va sanash tartibi ko‘rsatilganda har bir narsaning berilgan guruhdagi tartib raqamini aytib bera olishlari kerak;
5) Sonlarning 1 dan 10 gacha qatoridagi har bir son qanday hosil bo‘lishini ongli ravishda o‘zlashtirishlari kerak;
6) Raqamlarni o‘qib olishlari va har bir raqamni narsalarning mos soni bilan mos qo‘ya olishlari kerak;
7) Sonlarni taqqoslashni bilishlari kerak;
8) 2,3,4,5 sonlarning ikkita qo‘shiluvchilardan iborat sonlar tarkibini barcha hollarini mustahkamlab, o‘zlashtirib olishlari kerak;
9) 2+1, 4-1, 1+3, va hokazo ko‘rinishdagi matematik yozuvlarni o‘qiy olishlari va bunday yozuvlarni aniq rasmlar bilan mos qo‘yishlarini bilishlari kerak.
10) Miqdorlar yordamida predmetlarni o‘zaro taqqoslash, «ko‘p», «kam», «ortiq», «baland», «past» kabi tushunchalarni taqqoslay olishi;
Doira, kvadrat, uchburchakni bir-biridan farq qila bilishlari va nomini ayta olishlari kerak.
Raqamlash metodikasi natural sonlar va nol haqidagi ma’lumotlarni o‘nlik, yuzlik, minglik, ko‘p xonali sonlar konsentrlari bo‘yicha kiritishni nazarda tutadi.
Matematika dasturi o‘z ichiga avvalo natural sonlar bilan to‘rt arifmetik amal bajarishni oladi. Bu matematikaning yadrosini tashkil qiladi. Shu bilan birga algebra va geometriyaning asosiy tushunchalari, asosiy miqdorlar kiritilgan, ular arifmetik amallar bilan zaruriy o‘rinda qo‘shib o‘qitiladi.
N₀ ni nemerlash va ular ustida arifmetik amallar bajarish boshlang‘ich matematika kursini asosini tashkil qiladi. Unga qo‘shib algebra va geometriya elementlari o‘qitiladi. Dasturda natural sonlar va nol haqidagi ma’lumotlarni asta-sekin o‘nlik, yuzlik, minglik va ko‘p xonali sonlar konsentrlari (takroriy) kiritish nazarda tutiladi. Bu o‘nlik sanoq tizimining xususiyalari bilan, og‘zaki va yozma raqamlashni takror-takror qo‘llash orqali beriladi.
1-o‘nlikni raqamlashda 1-10 sonlarini sanash, raqamlarni aytish, ketma-ketligini, katta-kichikligini o‘zlashtirish nazarda tutiladi. 1-o‘nlik bilan nol soni ham birga o‘rgatiladi. Uni bo‘sh to‘plamning xarkteristikasi sifatida berilgan. Raqamlash davomida 11-20, keyin 21-100 ichida sonlarni raqamlash qaraladi. 1-,2-, ....o‘nliklarni hosil qilish, birgalikda o‘nliklarni, ya’ni o‘nli sanoq tizimining mohiyati tushuntiriladi. Keyingi sinflarda 100 ichida, 1000 ichida va ko‘p xonali sonlar og‘zaki va yozma raqamlash, arifmetik amallar bajarish, komponentlarning nomlarini o‘rgatishlar amalga oshiriladi.