Mavzu: Reklamaning estetik jihatlari va g’ayri estetik holatlar
Download 34.29 Kb.
|
falsafa oraliq nazorat
11-variant Mavzu:Reklamaning estetik jihatlari va g’ayri estetik holatlar. Insert jadvali.
Mavzu:Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari Tayanch so’zlar: Muammo, savol, javob, muaammoli vaziyat, muammoni qo‘yish, muaamoni hal etish, gipoteza, ishchi gipoteza, nazariya, formal sistemalar Argumentlash — (lot. argumentatio — dalil, argument keltirish) ilgari surilgan fikrga nisbatan boshqa tomon (auditoriya, yakka shaxs va b.)ning ijobiy munosabatini (ma’qullashi, qabul qilishi) shakllantirish maqsadida dalillar, argumentlarni keltirish. Argumentlashning maqsadi — ilgari surilgan holatlarning auditoriya tomonidan qabul qilinishiga, konstruktiv munosabatlarning shakllanishiga erishishdir; auditoriyani uning e’tiboriga havola qilinayotgan holatning, fikrning adolatli ekanligiga ishontirishdir, uni shu fikrni qabul qilishiga va shunga muvofiq harakat qilishiga erishishdir. Argumentlashda «haqiqat-yolg'on», «ezgulik-yovuzlik» dilemmalari muhim emas. Isbotlash — bir mulohazaning chinligini u bilan bogl iq boshqa chin mulohazalar yordamida asoslashdan iborat bo‘lgan mantiqiy amal. Uning tarkibi uch elementdan tashkil topgan: tezis, argumentlar (asoslar), isbotlash usuli — demonstratsiya. Tezis — chinligi asoslanishi lozini bolgan mulohaza, u isbotlashning markaziy flgurasi hisoblanadi; butun diqqat-e’tibor uning chinligini ko‘rsatishga qaratiladi. Tezis bir mulohazaning o‘zidan, yoki mulohazalar tizimi, yoki teoremalar, yoki aniq faktlarni umumlashtirish natijalari, yoki hodisalarning sababini ko‘rsatuvchi mulohazalardan iborat boladi. Argumentlar (lot. argumentum — isbot asosi) — dalillanishi (isbotlanishi) talab qilingan tezis (mulohaza, nazariya)ni asoslash uchun keltiriladigan bir yoki undan ortiq mulohazalardir. Tezisga aloqador qoidalar: 1. Tezis mantiqan aniq va ravshan bolishi kerak. Bu qoida buzilsa, isbotlash yoki rad etish o‘zining aniq predmetiga ega bolmay qoladi, uni amalga oshirishga urinish behuda ish hisoblanadi. 2. Tezis isbotlash yoki rad etish davomida boshidan oxirigacha o‘zgarmasligi kerak. Bu qoida buzilsa, «tezisni almashtirish» degan xato kelib chiqadi. Argumentlarga nisbatan qoidalar: 1. Tezisni asoslash uchun keltirilgan argumentlar chin hukmlar bolishi va bir-biriga zid bolmasligi lozim. 2. Argumentlar tezisni asoslash uchun yetarli bolishi kerak. 3. Argumentlar tezisdan mustaqil holda chinligi isbotlangan hukmlar bolishi lozim. Isbotlash usulining qoidasi: 1. Tezis argumentlardan mantiqiy tarzda kelib chiqadigan xulosa bolishi lozim. Buning uchun isbotlash yoki rad etishda xulosa chiqarish qoidalariga rioya qilish zarur. Argumentlashning taktikasi deb, argumentlarni eng unumli qo‘llash usuli; raqibning qarshi argumentlariga munosabat shakli; argumentlashning strategik maqsadlariga erishish uchun qo‘llaniladigan usul va vositalar majmuyiga aytiladi. Argumentlashning taktikasi turli usullarni o‘z ichiga oladi: — argumentlarni tanqid qilish (opponentnig yolg‘on tezisini ishonchli faktlar bilan rad etish); — dushmanning qurolini o‘ziga qarshi qo‘llash prinsipi (opponentning flkrlarini o‘ziga qarshi ishlatish); — isbotlash yukini raqibiga ag‘darish (haqiqat sukut saqlashdadir); — pala-partish so‘zlash; — hamma narsani rad etib, o‘zini aqlli ko‘rsatish; — «bema’nilikka olib kelish» usuli (opponentning fikri bema’ni ekanligini istehzo va kinoya bilan isbotlash); — «shaxsga murojaat qilish» (tezisni almashtirish); — bumerang usuli (qarshi tomonning argumentini o‘ziga qaytarib qo'llash); — isbotlash usulini rad etish; — savollar hujumini uyushtirish va boshqalar. Bahsda qollaniladigan hiylalar: — yolg‘on uyatga qo‘yish (opponentning atrofdagilar oldida obro‘si to‘kilishidan xavotirlanishini bilib, undan foydalanish); — argumentlarni «yog'lash» (opponentga oshkora xushomadgo‘ylik qilish); — yosh, ma’lumot va mavqeni pesh qilish (masalan, avval diplom oling, keyin gapiring); — gapni boshqa tomonga burish; — qat’iy ohangda so‘zlash; — ataylab bahsni to‘xtatish va boshqalar. Sofizm so‘zi «ayyorlik», «soxta donolik» degan ma’nolarni bildiradi. Bunday ishlar bilan shug‘ullanuvchilar, ya’ni rostni yolg‘on, yoig‘onni rost deb tasdiqlovchi, o‘zini dono, boshqalarni esa nodon qilib ko‘rsatuvchi kishilar sofistlar-safsatabozlar deb ataladi. Soflstlar chin fikrni xato, xato fikrni esa chin deb isbotlovchi kishilar bo‘lib, o‘z maqsadlarini amalga oshirishda o‘ziga xos isbotlash usullaridan foydalanadilar. Forobiy «Falsafatu Aristutolis» nomli risolasida safsatabozlar qo‘llaydigan quyidagi olti usulni ko'rsatadi: «1) tanbeh berish; 2) dovdiratish; 3) tuhmat qilish; 4) nutqda duduqlanishga majbur qilish; 5) bema’ni narsalardan foydalanish, safsata; 6) suhbatdoshga so‘z bermaslik». Soflstik muhokamalarga chalkashtirish, yanglishtirish, aldash, noto‘g‘rini to‘g‘ri, to‘g‘rini noto‘g‘ri deb bilish xosdir. Muammo — javobi bevosita mavjud bilimda bolmagan va yechish usuli noma’lum bolgan savoldir.Ishchi gipoteza tadqiqotning dastlabki bosqichida ilgari suriladigan taxmin bolib, o‘z oldiga o‘rganilayotgan hodisaning sababini aniqlashni maqsad qilib qo‘ymaydi; u faqat kuzatish va eksperiment natijalarini tasvirlashga, tartibga solishga yordam beradi. Shunday qilib, gipoteza muammoning yechimini topish uchun xizmat qiladigan fikrlarning, bilimlarning mavjud bolish va rivojlanish shaklidir. Download 34.29 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling