Mavzu: Saqlagich va avtomatlarni tanlash va ularning turlari

Mavzu:Saqlagich va avtomatlarni tanlash va ularning turlari.
Reja:
1. Elektr himoyalash to‘g‘risida umumiy tushuncha.
2. Elektr ximoya qurilmalarining turari.
3. Xulosa
4. Foydalanilgan adabiyotlar

Elektr himoyalash Dielektriklar Gazsimon Qattiq Suyuq Himoyalash qurilmalari Eruvchan saqlagich Avtomat ajratgich Relelar Elektr ximoya qurilmalarining turari Yuqori kuchlanishli elektr apparatlar Viklyuchatellar. Kuchlanishi 1000 voltdan yuqori bo‘lgan elektr tarmoqlarida generator, dvigatel, transformator va boshqalarni tarmoqqa ulash hamda tarmoqdan ajratish vazifasini bajarishda viklyuchatel deb ataluvchi apparat ishlatiladi. Yoyni o‘chirish usuliga ko‘ra viklyuchatellar bir necha tipga bo‘linadi. Yoyni moy bilan o‘chiradigan viklyuchatellar-moyli, havo bilan o‘chiradigan viklyuchatellar-havoli va gaz bilan o‘chiradiganlarigazli viklyuchatellar deb ataladi. Eruvchan saqlagichlar Eruvchan saqlagichlar elektr energiyani uzatishda, taksimlada, elektr iste’molchilarni katta tokdan ximoyalashda ishlatiladi. Afzalliklari shundaki eruvchan saqlagichlar arzon, montaj qilish oson, almashtirish oson, tuzilishi sodda, ishdan chiqqanlarini tuzatishmumkin, eng asosiysi xar xil tokga mo‘ljallabishab chiqilgan. Eruvchan saqlagichning sxemasi va umumiy ko’rinishi Eruvchan saqlagichlar Eruvchan saqlagichlar asosan bir faza uchun ishlab chiqariladi va bitta fazadagi iste’molchilarni belgilangan tokdan ko‘p tok o‘tganda shu tarmqni himoya qiladi. Ya’ni eruvchan saqlagichning o‘tkazadigan tokidan katta tok o‘tganda ervchan saqlagich kuyadi va tarmoqni uzadi natijada tarmoqqa ulangan barcha iste’molchilar elektr manbaidan uziladi va kotta tokdan ximoyalanib, elektr iste’molchilarining kuyishini oldini oladi. Eruvchan saqlagichlar asosan tik holatda o‘rnatiladi. Eruvchan saqlagichlarning tarmoqga ulanish usullari Eruvchan saqlagichlarning tuzilishi  Eruvchan saqlagichlar shishadan, chinnidan yoki sapoldan yasaladi. Eruvchan saqlagichning ichiga ingichka mis simdan iborat bo‘lgan o‘tkazgich joylashtirilgan va idishning ichi to‘ldirilib kichik qum zarrachalari bilan to‘ldirilgan.  Agar elektr iste’molchida nosoz holat bo‘lsa yoki tarmoqda qisqa tutashuv bo‘lsa eruvchan saqlagichdagi ingichka sim uziladi va yoy hosil bo‘ladi idish ichidagi mayda qum zarrachalari shu yoyni sndirish uchun hizmat qiladi. Yuqori kuchlanishli saqlagichlar. Yuqori kuchlanishli elektr tarmoqlarida qo‘llanadigan eruvchan saqlagichlar ikki xil qilib ishlanadi. Biri bino ichida, ikkinchisi esa ochiq joyda urnatish uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Bino ichida urnatiladigan PK tipidagi saqlagichlar ikki tomoni latundan yasalgan qalpoqlar bilan bekitilgan chinni trubkadan iborat bo‘lib, trubkaning ichiga eruvchan mis sim urnatilgan va kvarts qumi tulatilgan bo‘ladi. Kvarts qumi saqlagichning eruvchan simi kuyganda hosil bo‘ladigan elektr yoyini o‘chirishga yordam beradi. Ochiq joyda urnatiladigan PSN tipidagi saqlagichlar otuvchi saqlagichlar deb ataladi, chunki eruvchan sim kuyganda saqlagichning trubkasidan alanga otilib chiqadi. Eruvchan saqlagichlarning shitlarda o‘rnatilishi Avtomat ajratgichlar Avtomat ajratgichlar masofadan turib boshqariladi. Nagruzka ortib ketganda yoki qisqa tutatish ro‘y berganda viklyuchatellar tegishli himoya apparatlaridan signal olib, avtomat ravishda tarmoqni uzadi. Yuqori kuchlanishli elektr tarmoqlarida qo‘llanadigan viklyuchatellar ma’lum kuchlanishga va ma’lum tokka mo‘ljallab ishlanadi. Avtomat ajratgichlar uzoq vaqt davomida normal sharoitda ishlab turishi uchun belgilangan kuchlanish—viklyuchatelning nominal kuchlanishi, tok—viklyuchatelning nominal toki deb ataladi. Avtomat ajratgich nagruzkani tarmoqdan ajratishda o‘ziga zarar yetkazmay ajrata oladigan eng ko‘p tok miqdori ajratgichning ajratish toki deyiladi. Bitta fazadagi ajratish tokining faza kuchlanishiga ko‘paytmasini avtomat ajratgichning ajratish quvvati deb ataladi. Avtomat ajratgichning ajratish vaqti deb—ajratish uchun berilgan signal bilan ajratish paytida hosil bo‘lgan elektr yoyini batamom o‘chib bo‘lgunicha o‘tgan vaqtni aytiladi. Avtomat ajratgichlar bir, ikki, uch yoki uch faza va nolli ham bo’lishi mumkin Avtomat ajratgichlarning turlari Avtomat ajratgichlar Avtomat ajratgichning uch fazali, bir fazali sxemasi va umumiy ko‘rinishi Avtomat ajratgichlarning azalliklari 1. Bir, ikki, Uch fazalar uchun ishlab chiыilganligi 2. Bir nechta iste’molchilarni bir vavtning o‘zida himoya qila olishi. 3. Elektr tokidan dielektrik izoliyatsiyalar bilan ximoyalanganligi. 4. Xoxlagan vaktimizda o‘chirib yoqish mumkinlagi. 5. Elektr iste’molchilarda tok ko‘payib ketganda yoki tarmoqda qisqa tutashuv bo‘lganda avtomatik tarzda tarmoq va elektr iste’molchilarni ximoya qilishi. 6. Avtomat ajratgich tarmoqni uzganda yana qaytadan qo‘shish mumkinligi. 7. Elektr montaj qilish oson va soddaligi bilan boshqa ximoya qurilmalaridan ajralib turadi. Avtomat ajratgichlarni tanlash va ketma-ket joylashtirish Avtomat ajratgichlarni tanlash Avtomat ajratgichlarning ishlash xarakteristikasi

Avtomobil elektr tarmoqlarini me'yoridan ortiq yuklamalar va qisqa tutashuvlardan asrash uchun ularga saqlagichlar qo'yiladi. Dvigatelni ishga tushirish va o't oldirish tizimlaridan boshqa barcha zanjirlar saqlagichlar bilan himoyalanadi. Avtomobillarda asosan eruvchan va termobimetall saqlagichlar ishlatiladi.

Saqlagichlarni tanlashda ularning ta'sirlanish tezilgi, nominal va kritik toklarning nisbati hisobga olinadi. Saqlagichlarning asosiy tavsifnomasi - saqlagichning ta'sirlanish vaqtini yuklama tokiga bog'liqligidir. Agar saqlagichning ta'sirlanish vaqti, o'tkazgichning haroratini chegaraviy temperaturagacha ko'tarilish (qisqa tutashuv toki ta'sirida) vaqtidan kam bo'lsa, bunday saqlagich ushbu zanjirni ishonchli himoya qilinishini ta'minlaydi.
Eruvchan saqlagichlar yengil eruvchi metal yoki kesimi kichik bo'lgan qalaylangan mis simi qistirmaga ega. Nominal tok qiymati 50% oshganda eruvchan qistirma I minut davomida erib ketadi. Ishlatish quliay bo'lishi uchun eruvchan saqlagichlar uchta va undan ortiq saqlagichlarga ega bo'lgan bloklarga birlashtiriladi.