Mavzu: sezgilarni tasnifi sezgi turlari sezgi soxasidagi qonuniyatlar

prosopagnoziya deb nomlanadi.
Biz bu bobni sensor retseptorlardan boshlab, yuqori darajadagi ma’lumotlarni ishlanmalarini ko‘rib chiqamiz. Kirish qismidagi sensor analiz, psixologiyada ma’lumotlarni sxema bo‘yicha pastdan yuqoriga qarab ishlash deb nomlanadi. Sezgi jarayonining buzilishi xar erda bo‘lishi mumkin bu sensor retseptordan boshlab to perseptiv interpretatsiyada tugaydi. Masalan, inson ko‘zida katarakta bilan tug‘ilsa uni ko‘zlari yorug‘likni ko‘rmaydi, bu jarayonda eng murakkab mexanizm ishlasa xam ko‘rish ma’lumotlarini bilolmaydi. Miyasi shikastlangan bemorlarda ham qandaydir sezgi va idrok zanjirlari bor. Miya po‘stlog‘ining chakka qismi buzilganda, inson yuzini tanish javobgarligi yo‘qoladi va bu kasallik prosopagnoziya deb nomlanadi.
Sensatsiyalarning beshta asosiy turini (usullarini) ajrata bilish odat tusiga kirgan: hid hissi, ta'm, teginish, ko'rish va eshitish. Sezgilarni asosiy usullar bo'yicha tasniflash to'g'ri, ammo to'liq emas. A.R. Luriya fikriga ko'ra, sezgilarni tasniflash kamida ikkita asosiy printsip bo'yicha o'tkazilishi mumkin - tizimli va genetik (boshqacha qilib aytganda, modallik printsipi bo'yicha, bir tomondan va murakkablik printsipi yoki ularni qurish darajasi, boshqa tomondan).
Sezilarning eng katta va eng muhim guruhlarini ajratib ko'rsatib, ularni uchta asosiy turga bo'lish mumkin; interoetseptiv, proprioseptiv va ekzotsentiv hislar. Oldingi kombinatsiya signallari bizga tananing ichki muhitidan keladi; ikkinchisi tananing kosmosdagi holati va mushak-skelet tizimining holati to'g'risida ma'lumot beradi, harakatlarimizni tartibga solishni ta'minlaydi; nihoyat, boshqalar tashqi dunyoning signallarini taqdim etadilar va ongli xatti-harakatlarimizning asosini tashkil etadilar. 
Bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Va ikkinchisi, ongdan mustaqil ravishda mavjud bo'lgan va hislarga ta'sir qilish tufayli mavjud bo'lgan ob'ektiv voqelikning hissiy aksi: bu ularning birligi. Ammo idrok - berilgan sezgi ob'ekti yoki hodisasini bilish; idrokda biz odatda ma'lum bir ma'noga ega bo'lgan va turli munosabatlarga jalb qilingan odamlar, narsalar, hodisalar olamini ko'ramiz. Ushbu munosabatlar mazmunli vaziyatlarni keltirib chiqaradi, ularning guvohlari va ishtirokchilarimiz. Sezgi bir xil - bu alohida sezgi sifatining aks etishi yoki atrof-muhitning ajralib turmagan va belgilanmagan taassurotlari. Ushbu oxirgi holatda sezgi va hislar ob'ektiv voqelikka nisbatan ikki xil shaklda yoki ongning ikki xil munosabatida farqlanadi. Hislar va hislar bir xil va bir-biridan farq qiladi. Ular quyidagilardan iborat: aqliy aks ettirishning sezgi-pertseptual darajasi. Hissiy-idrok darajasida ob'ektlar va hodisalarning sezgilarga to'g'ridan-to'g'ri ta'siri bilan yuzaga keladigan tasvirlar haqida gapiramiz.
Sezgilar o’zlariga adekvat (mos) bo’lgan qo’zqatuvchilarni aks ettirish shakllaridan biri shisoblanmish bilish jarayonlaridir. Ko’rish sezgisining adekvat qo’zqatuvchisi shavo to’lqini uzunligi 380 dan 770 millimikron diapazondagi elektromagnit nurlanishidan iboratdir. Bu elektromagnit nurlanishlar ko’rish analizatorlarida ko’rish sezgisini vujudga keltiruvchi nerv (asab) jarayoniga aylanadi.
Eshitish sezgilari tebranish chastotasi 16 dan to 20000 gacha bo’lgan tovush to’lqinlari ta'sirining reseptorlarda aks etishidir. Taktil sezgilari mexanik qo’zqatuvchilarning teri yuzasida ta'siri natijasida shosil bo’ladi. Karlar uchun aloshida ashamiyatga ega bo’lgan tebranishni aks ettirish sezgilari narsalarning tebranishlarini in'ikos qilish orqali yuzaga keladi. Boshqa turdagi sezgilar sham o’zlarining maxsus qo’zqatuvchilariga egadirlar. Lekin sezgilarning turli ko’rinishlari faqat o’zlarining maxsusligi bilangina emas, balki ular uchun umumiy xususiyatlari bilan sham tavsiflanadilar. Sezgilarning ana shu xususiyatlariga - sifatlari, jadalligi, davomiyligi va fazoviy lakolizasiyasi kiradi.