Мавзу: Ўсмирларда оилавий қадриятлар ҳАҚидаги тасаввурларни шакллантиришнинг ижтимоий психологик хусусиятлари

Tavsiyalar: 

O’smir 

shaxsi 

shakllanishida 

oilaviy 

qadriyatlarning 

psixologik 

xususiyatlarini  o’rganish  bo’yicha  olib  borgan  nazariy  va  eksperimental 

tadqiqotlarimiz quyidagi amaliy tavsiyalarni berish uchun imkoniyat yaratdi: 

1.  Shaxsning  ma’naviy  ahloqiy  rivojlanishi  jarayoni  uning  oilaviy 

qadriyatlarga  ijobiy  munosabat  tizimi  shakllanishi    doirasi  kengayishi, 

---

 

61 

ideallari  va  qadriyatlari  yuksalishi    bilan  uyg’un  tarzda  kechadi. 

Shuning  uchun  o’smirlarning  oilavi  shakllantirish  va  mavjuy 

qadriyatlarga  faol  ijobiy  munosabatlar  tizimini    yuksaltirish  orqali 

ma’naviy-ahloqiy tarbiya samaradorligini oshirishga erishish mumkin.  

2.  O’smir  shaxsi  shakllanishida  oilaviy  qadriyatlarning  o’rni  va  ularning 

shu  jihatlarini  aniqlash  bo’yicha  psixodiagnostika  tadbirlari  o’tkazish 

zarur.  Psixologik  tashxis  natijalariga  qarab  o’smirlarni  tarbiyalash 

bo’yicha  aniq  reja  va  dastur  tuzish  mumkin.    Psixologik  tashxis 

o’tkazishda  o’smirlarning  qadriyatlarga  yo’naltirilganini  aniqlash 

bo’yicha  M.Rokich,  V  Ye.Fontalova  metodikalaridan  foydalanish 

maqsadga muvofiq. 

3.  O’smirlarning qadriyatlarga yo’nalganliklari masalasiga oydinlik kiritib 

olgach,  ularning  shu  qadriyatlarga  qanchalik  kuchli  yoki  kuchsiz 

yo’naltirilganini, 

boshqacha 

aytganda, 

ular 

ma’naviyatining 

rivojlanganlik  darajasini  aniqlash  uchun  quyidagilar    mezon  qilib 

olinishi  tavsiya  etiladi:    1.  O’smirda  shakllangan  qadriyatlarning 

umuminsoniy  qadriyatlarga  mosligi;  2.  Umuminsoniy  qadriyatlarni 

o’zlashtirishga  intilish;  3.  Yangi  ma’naviy-ahloqiy  qadriyatlarni 

yaratishga intilish; 4. Ma’naviy qadriyatlarni targ’ib qilishdagi ishtiroki; 

5. Shaxsning barqaror pozisiyasini shakllanganlik darajasi; 6. Ma’naviy 

qadriyatlarni tanqidiy anglashga intilishi.  

4.  O’smirlarni  e’tiqodli,  so’zi  bilan  ishi  bir  shaxslar  qilib  tarbiyalashda 

ma’rifiy yondashuvning o’zi kifoya qilmaydi. Ma’naviy-ahloqiy tarbiya 

jarayonida    kognitiv  jihatlar  bilan  bir  qatorda  o’smirlarning  emosional 

va  xulq-atvor  jihatlarini  tarbiyalashga  ham  alohida  e’tibor  qaratish 

zarur. 

5.  Ma’naviy-ahloqiy  tarbiya    jarayonidan  ko’zlangan  maqsadlarga  faqat 

tarbiyani  o’zini-o’zi  tarbiyalash  jarayoni  bilan  uyg’unlashtirilganda 

erishish  mumkinligini  hisobga  olib,  o’smir  o’zini-o’zi  tarbiyalashga 

yo’naltirilishi  birinchi  darajali  ahamiyat  kasb  etadi.  Bunga  erishish 

uchun  o’smirlar    ongida  ma’naviy-  ahloqiy  qadriyatlar  ustuvor 

ahamiyatga  ega  bo’lishini  ta’minlaydigan  tadbirlarni  amalga  oshirish 

maqsadga  muvofiq.  Jumladan,tarbiya  jarayonida  o’smir  irodasini  va 

empatiya  tuyg’usini  rivojlantirishga  qaratilgan  samarali  tadbirlarni 

amalga oshirish tavsiya etiladi.   

Shuningdek,  Prezidentimizning  urf-odatlar,  maraka  va  marosimlarning  mazmuni 

va  moxiyatini  jamoatchilik  tomonidan  chukur  mushoxada  kilish  zarurati  negizida 

ma’naviy xayotimizni tubdan islox kilish konsepsiyasi mujassamdir. Bu konsepsiya 

mazmun-moxiyati kuyidagi omillarga urgu berishni kun tartibiga kuyadi:  

Birinchidan, ijtimoiy xayot jarayonlariga rasional ya’ni, tuy va marosimlarimizni 

tarbiyaviy jixatdan foydalilik darajasiga kura; 

Ikkinchidan, urf-odatlarimizning soglom turmushga nechog’li xizmat kilishiga