Mavzu: sssrda harbiy razvedka tizimi

KGB 1954—1991-yillar Stalin vafotidan so‘ng MVD haddan tashqari zo‘ravonlikdan voz kechdi va 1954-yil mart oyida KGB (Davlat xavfsizlik qo‘mitasi)ni tashkil qilish uchun o‘zgartirildi. Ivan Serov ushbu xavfsizlik institutini boshidan 1958-yilgacha boshqargan. Ayni paytda KGB o‘z faoliyatining aksariyat qismini Sovet Ittifoqi hududida va Sovet fuqarolariga qarshi olib borgan. 1960-yillarning oxiriga kelib, KGB Kommunistik partiyaning xavfsizligini kuzatuvchi sifatida mustahkam o‘rnashdi. KGB avvalgilarining barchasi terrorizmni ommaviy norozilikni nazorat qilish vositasi sifatida ishlatgan, xorijiy davlatlarda agentlarni jalb qilish uchun esa idealizmdan foydalangan.

KGB Sovet harbiylari uchun ilmiy-texnik ma’lumotlarni sotib olishga qodir edi va u bir necha marotaba Sovet suvosti kemalari, samolyotlari va raketalarini yaratish uchun zarur bo‘lgan ilg‘or texnologiyalarni qo‘lga kiritdi. KGBni modernizatsiya qilish va isloh qilish Yuriy Andropov davrida yaqqol namoyon bo‘ldi. Andropov boshchiligida KGB partiya tashkilotidan “eng yaxshi va eng yorqin” a’zolarni jalb qildi. Andropov 1967-yildan 1982-yilgacha rais bo‘lib qoldi. KGB hukmronligi davrida uning rahbarlari o‘zgarishni davom ettirdi: Vitaliy Fedorchuk 1982-yil oxirlarida KGB boshlig‘i bo‘ldi. Viktor Chebrikov uni 1982-yildan 1988-yilgacha boshqargan, Vladimir Kryuchkov esa 1991-yilgacha xizmat qilgan va Vadim Bakatin 1991-yil noyabrgacha qo‘mitani boshqargan so‘nggi shaxs edi. Gorbachyov 80-yillarda KGBda keng qamrovli islohotlarni amalga oshirish orqali hokimiyatga keldi. Natijada KGB siyosiy dissidentlarga nisbatan tajovuzkor bo‘lib qoldi va chet ellarga qarshi kurashni chekladi.

KGB zobiti, o‘z vaqtida general-mayor unvoniga ega bo‘lgan Dmitriy Polyakov 25 yil davomida AQSh razvedkasiga qariyb 25 quti hajmidagi maxfiy hujjatlar va KGBning minglab xodimlari haqidagi ma'lumotlarni yetkazib beradi. U nima uchun bu ishga qo‘l urgan? Xorijiy razvedka xizmatlari bilan bog‘langan va o‘z mamlakatiga xiyonat qilganlar orasida GRU (SSSR Razvedka bosh boshqarmasi) zobiti Dmitriy Polyakov ajralib turadi. U 25 yil davomida MRB (AQSh markaziy razvedka boshqarmasi) foydasiga ishlagan va turli darajadagi ma'lumotlarni yetkazib turgan.