Mavzu: Suvdaham quruqdaham yashovchilar quruqlikka chiqish sabablari va moslashish Xususiyatlari Reja

Sutka stiklliligi 

Fasl stiklliligi: yil fasllarning o’zgarishi, yozgi quroqchilik, qishki sovish ularni hayotiga keskin ta’sir ko’rsatadi. 


Soninnig o’zgarib turishi – ularni kamayib ketishi quroqchilik xisoblanadi. 1-2 yil ichida ular soni bir necha o’n barobar ko’payib qolishi ham mumkin. 

Ovqatlanishi – bizda yashaydigan amfibiyalar deyarli umrtqasizlar bilan ovqatlanadi ularning mayda kemiruvchilar, er qazirlar, qushlar, kalta kesaklarni ham tutib eyishi ma’lum. 

O’rchishi – suvda va quruqlikda yashovchilarning eng harakterli belgisi o’rchish davrida suvda turishiga sabab bo’ladi. Metomarfozni o’taydi. 
Neoteniya – shuning bilan birga dumli amfibiyalarda metomorfoz prostessi yashash sharoitining xususiyatlari o’zgarishi munosabati bilan bir qancha vaqt to’xtab turishi va butunlay bo’lmasligi ham mumkin. Bu hodisa neoteniya, ya’ni lichinkani o’rchishi diyiladi.
Barcha dalillarga ko’ra dumli amfibiyalar – metomorfozlanish layoqatini yo’qotgan neotenik lichinkadan boshqa narsa emas.
Masalan: Texas orida yashaydigan ko’p tiriton Amerikada yashaydigan o’pkasiz triton lichinkasidir. 

Quruqlikda rivojlanish xodisalari – bu sinfga kiradigan hayvonlar orasida bir qancha turlar borki, ular suv havzalariga to’la bolanmagan, yoki batamom bolanmagan holda o’tadi. Bu 19 ta oiladan 14 tasida (“Naslga qayurish”) holida ko’rinadi. 

Quruqlikda rivojlanish usuli ikkiga bo’linadi: 

1. Chala quruqlikda rivojlanish (bunda tuxum va lichinka ilk stadiyalari suvdan tashqarida taraqqiy etadi. Kosta-Rika va Panamada yashaydigan baqalar tuxumini daraxt barglariga to’planib qolgan suvga qo’yadi va x.k.o) 

2. Batamom quruqlikda rivojlanish (Bunda tuxumgina emas balki lichinka rivojlanishi ham suvdan tashqarida o’tadi)
Masalan: Steylon chervyagasi uyasiga uj qilib qo’ygan tuxumini gavdasi bilan o’rab oladi. Evropada yashaydigan qurbaqani qo’ygan tuxum marjonini erkagi orqa oyoiga o’rab oladi. Chilida uchraydigan baqaning erkagi tuxumni tovush xaltasiga olib yuradi. Janubiy Amerika kvakshaklari tuxumini teridan hosil bo’lgan xaltachalariga olib yuradi. Amerika pipasi

Tuxumdan tirik bola tuish to salamandrasiga xosdir.