Mavzu: Talab va taklif,bozor muvozanati. Reja: Tayanch tushunchalar

Mavzu: Talab va taklif ,bozor muvozanati.
Reja:


Tayanch tushunchalar: Talab, individual talab, bozor talabi, extiyoj, pul, istemolchi.

Talab- bu kishilarni ma’lum bir ehtiyojlarini qondirish maqsadida tovarlar yoki xizmatlarni sotib olish uchun to’lovga qobilligi bo’lib, u ana shu kishining qo’lida mavjud bo’lgan pul mablaglari miqdorida o’z ifodasini topadi. Bozorga xaridorlar oʼz talabi bilan chikadi, bunga javoban sotuvchilar tavarni taklif etadilar. Talab isteʼmolchining extiyojini bildiradi. Extiyoj yoʼk joyda talab xam boʼlmaydi. Аmmo extiyoj boʼlaturib talab boʼlmasligi mumkin, chunki xarid uchun pul yetmaydi.

Demak , talab bu bozorga chikkan extiyoj, lekin talab – bu shunchaki extiyoj emas, balki toʼlovga kobil, pul bilan taʼminlangan extijdir.
Extiyojning toʼlovga aylanishi.
Extiyoj pul mikdori narx talab extiyoj boʼlgani xolda tavarni xarid eta bilish xaridor pulining mikdoriga va tavar narxiga boglik boʼladi. Demak, extiyojning bozordagi talabga aylanishi pul va narx orkali boʼladi.
Talab turlari:
1.Individual (yoki yakka ) talab - aloxida shaxs, oila va boshka subьektning tovar (xizmat)larning muayyan toʼplamiga boʼlgan talabi.
2.Bozor talabi – aloxida isteʼmolchilarning talablari yig’indisi.
Talablarga xilma – xil omillar taʼsir etadi, lekin bular odasida narx va daromat asosiydir.
Talab oʼsayotgan barkaror kondirilgan, kondirishi kechiktirilgan, normal va vaxima talablariga boʼlinadi.
Mazkur konunga binoan narx oshsa talab kiskaradi. Narx pasaysa talab oshadi. Аmmo buning uchun narxga taʼsir etuvchi tashki omillar oʼzgarmasligi kerak. Taklif bozorga narsani va kancha chikarilishi va sotuvga koʼyilishini bildiradi. Bu birinchidan: ishlab chikarish xajmiga; Ikkinchidan: maxsulotning kandaykismi tovar sifatida bozorga chikishida; Uchinchidan: xar bir tovarning narxiga boglik buladi.
Taklif mavxum bulmaydi, u anik bir vakt va bozor tadьikan yuzaga keladi.
Taklif - bu anik bir tovar yeki tovarlarning muayyan vaktda vamuayyan narx bilan sotish uchun bozorga chikarilishidir. Ishlab chikarishda yaratilgan maxsulot yeki xizmat muayyan narx bilan bozarga chikprilgach, u taklifni xosil kiladi.
Taklifning yuzaga kelishi :
Maxsulot va xizmat Narx Taklif
Taklifning turlari :
1.Individual taklif. Bu ayrim ishlab chikaruvchilarning muayyan tovarni bozorga taklif etishidir.
2. Muayyan paytda barcha ishlab chikaruvchilar taklif etgan jami tovarlar bozor taklifi buladi.
Taklifga narxdan tashkari taʼsir kiluvchi omillar:
 resurslar narxi
 ishlab chikarish texnalogiyasi
 moliya vositalari
 bozorga taklif etiladigan bashka tovarlar narxi (turdash urinbosar yeki bir-birini tuldiruvchi tovarlar)
 bozor narxining uzgarish extimoli
 resurslar va ishlab chikarish kuvatlarining yetarli bulishi yeki bulmasligi
Toʼlov va taklif mosligi, bozor muozanati.
Toʼlov va taklif mikdorlari bir-birlari bilan doimo maʼlum nisbatda boʼladi. Bu nisbatlar oʼzgarib turadi. Baʼzan talab mikdori taklif mikdoridan oshib ketib, narx koʼtarilsa, ayrim paytda taklif mikdori talab mikdoridan oshib ketib, baxo pasayib koladi.
Talab mikdori bilan taklif mikdori oʼrtasidagi nisbat bir-biriga teng boʼlgan xolat bozor muozаnаti deyiladi.
 Bozor muozanati vujudga kelgan xolda shakllangan narx bozor nаrxi deyiladi. Baʼzan uni muozanatlashgan narx deb xam yuritiladi.
1. Laxzalik yoki bir zumlik muozanatlilik - taklif kilingan tovarlar doimiy mikdorini tashkil kilganda, asosan, narx oʼsishi xisobiga roʼy beradi.
2. kiska muddatli muozanatlilik- ishlab chikarish xajmi (taklif) ni vaktinchalik amal kiluvchi omillardan foydalanish , koʼpaytirish orkali erishiladi. Bunday omillarga ish vaktidan tashkari dam olish va bayram kunlari ishlash, smenani koʼpaytirish kabilarni kiritish mumkin.
3. Uzok davrli muozanatlilik- ishlab chikarishni kayta kurollantirish, yangilash va koʼshimcha kuvvatlarni vujudga keltirish kabi oʼzgarishlar uzok vaktni tashkil kiladigan omillardan foydalanishni taʼkozo etadi.
Bu davrda yangi korxonalar xam vujudga kelib, faoliyat kila boshlaydi. Natijada taklif koʼpayadi va narx pasayadi.

1-ILOVA
Baholash mezoni