Mavzu: Tekis ko’p zvenoli richagli mexanizmlarning tuzilishi va klassifikatsiyasi

ilova


Ishning maqsadi. Mexanizmning sxemasini chizish va uning tuzilishini analiz qilish. Ishni bajarish uchun har bir talabaga bitta model va istalgan bir mexanizmning kinematik sxemasi beriladi. Mexanizmning geometrik parametrlarini o’lchash, sxemasini chizish va uni tekshirish usullari modeldan, sxemani to’g’ri o’qiy bilish va tekshirish usullari esa kinematik sxemadan o’rganiladi.




2- ilova

QISQACHA NAZARIY MA’LUMOT


Kinematik zanjir. Kinematik juft yordamida o’zaro bog’lanib harakatlanuvchi zvenolar sistemasi kinematik zanjir deyiladi. Barcha kinematik zanjirlar tekis va fazoviy gruppalarga bo’linadi. Kinematik zanjirlarning bitta zvenosi ma’kamlanganda qolgan zvenolar shu zveno tekisligiga parallel va tekislik bo’yicha harakatlansa, u tekis kinematik zanjir bo’ladi. Kinematik zanjirlar oddiy va murakkab bo’ladi. Har bir zvenoda kinematik juftlar soni ikkidan oshiq bo’lmagan zanjir oddiy kinematik zanjir deyiladi (1 – shakl, a). Har bir zvenoda kinematik juftlari soni ikkidan ortiq bo’lgan zanjir murakkab zanjir deb ataladi. 1 – shakl, b). Oddiy va murakkab zanjirlar, o’z navbatida, ochiq va yopiq zanjirlarga bo’linadi. Bitta kinematik jufti bo’lgan zvenoli zanjir ochiq oddiy (1– shakl, a) va ochiq murakkab (1 – shakl, b, v) kinematik zanjir deyiladi. Har bir zvenosining kinematik juftlari soni ikkitadan kam bo’lmagan zanjir yopiq oddiy (1 – shakl, g) va yopiq murakkab (1 – shakl, d, ye) kinematik zanjir deb ataladi. Yopiq kinematik zanjirning bitta zvenosi qo’zg’almas (stoyka) qilinib yetakchi zvenoga harakat berilsa, qolgan
а) б) в) г) д) е)

1 - шакл

zvenolari ma’lum majburiy harakat qiluvchi mexanizm xosil qiladi.
Agar mexanizm qo’zg’aluvchi zvenolarining barcha nuqtalari bir yoki parallel tekisliklarda harakat qilsa, u tekis (yassi) mexanizm deb ataladi. Tekis mexanizmda faqat IV va V sinf kinematik juftlar bo’ladi. Mexanizm oliy va quyi kinematik juftli bo’ladi. Oliy kinematik juftlar IV sinf, quyi kinematik juftlar aylanma va ilgarilanma harakatlanuvchi V sinf kinematik juftga kiradi. Mexanizmlarning kinematik sxemasini chizishda kinematik juft va zvenolar shartli belgilar yordamida ko’rsatiladi.

3-ilova

ISHNI BAJARISH TARTIBI
Har bir talaba laboratoriya ishdan ko’zlangan maqsadni, bajarilish tartibini va nazariy qismga taalluqli bo’lgan nazorat savollarni yaxshi bilishi kerak. Mexanizmning strukturasini tekshirish uchun talabaga bitta modelp va berilgan kinematikaviy sxemalardan bittasi beriladi.










2.Kinematik juft va zvenolarning shartli belgilari yordamida berilgan mexanizmning tuzilish sxemasining eskizi chiziladi.



3.Barcha zvenolarni raqamlar bilan belgilangan (tayanchni 0 raqam bilan belgilang). Kinematik juftlarni lotin alfavitining bosh harflari bilan belgilang.

1.Model yoki mexanizmning tuzilishi bilan tanishilib, uning harakati bo’yicha vazifasi belgilanadi. Mexanizm zvenolarning o’zaro joylashuvi yaqqol ko’ringan vaziyatga o’rnatiladi.

4-ilova

НАЗОРАТ САВОЛЛАР

1. 
   Звено, кинематик жуфт, кинематик занжир, механизм ва звенонинг элементи нима?
   

2. 
   Кинематик жуфтларнинг боғланиш шарти ва кинематик элементи бўйича синфларга бўлиниш тартибини айтиб беринг.
   

3. 
   Структура ва кинематик схема нима?
   

4. 
   Қўзғалувчанлик даражаси нима? Уни аниқлаш формуласини ёзинг.
   

5. 
   Механизмнинг пассив боғланувчи звенолари ва ортиқча эркинлик даражаси нимани билдиради?
   

6. 
   Ассур группаси нима, унинг синфи, тартиби Артоболевский усулида қандай аниқланади?
   

7. 
   Механизмнинг синфи ва тартиби қандай аниқланади?
   

8. Механизмнинг тузилиш тартиби формуласини ёзинг.


Ma’ruza mashG’ulotlarida O’Qitish texnologiyalari