Mavzu; To`liq va to`liqsiz gaplar, ularning turlari. Reja

Mavzu; To`liq va to`liqsiz gaplar, ularning turlari . Reja;

• Sodda gaplar va ularning turlari
• Yig’iq va yoyiq sodda gaplar
• To’liq va to’liqsiz gaplar

Gaplar tuzilish jihatdan ikki xil bo’ladi va ular o’zaro grammatik asoslar miqdoriga ko’ra farqlanadi;

• Gaplar tuzilish jihatdan ikki xil bo’ladi va ular o’zaro grammatik asoslar miqdoriga ko’ra farqlanadi;
• Sodda gaplarda – bitta ega va kesim munosabati , yani bitta grammatik asos mavjud bo’ladi ; Yomg’ir yog’madi , Bahor keldi , Dars boshlandi .
• Bazan sodda gap egasiz ,faqat bitta kesimdan iborat bo’lib , boshqa bo’laklar shu kesim atrofiga birlashadi; Bugun Maskvadan ukam bilan uchib keldim .

Sodda gaplar eganing bor – yo’qligiga ko’ra quydagi guruhlarga bo’linadi :

• Sodda gaplar eganing bor – yo’qligiga ko’ra quydagi guruhlarga bo’linadi :
• Egasi ifodalangan [egali] gaplarda ega qatnashadi : Biz maktabga bordik .
• Egasi ifodalanmagan [yashiringan] gaplarda ega ishtirok etmaydi , lekin uni tiklasa bo’ladi :

Ota – onalarga yordamlashdik .

Bunday gaplar o’z novbatida quydagi turlarga bo’linadi :

• Qo’shma gaplarda ikki va undan ortiq ega va kesim munosabati , ya’ni grammatik asos mavjud bo’ladi; Qo’ng’iroq chalindi va dars boshlandi .

Egasi [shaxsi] ma’lum gaplarning egasini kesimdagi

• Egasi [shaxsi] ma’lum gaplarning egasini kesimdagi

shaxs –son qo’shimchalaridan , nutqiy vaziyatdan , gapning mazmunidan aniqlash mumkun .

Yana bir belgisi shuki , bunday gaplarning kesimi 1 - va 2 - shaxs shaklida bo’ladi : Ko’pdan beri bilib yuribman . Bunday gaplarning kesimi tarkibida harakat nomi ishtirok etsa , uning tarkibida egalik qo’shimchasi mavjud bo’ladi : Bu topshiriqni puxta bajarishi kerak .

• Egasi [shaxsi] umumlashgan gaplar mazmunan barchaga umumga qaratilgan bo’ladi , kesimi 2 – va 3 - shaxs shaklida bo’ladi : Bel olishsang , kuchli polvon bilan olish .
• Maqollar ko’pincha shunday gaplar ko’rinishida bo’ladi : Bugungi ishni ertaga qo’yma .
• Egasiz gaplarda ega umuman qatnashmaydi va uni tiklab xam bo’lmaydi .
• Bunday gaplar shaxs tushunchasining ifodalanishiga ko’ra qudagi turlarga bo’linadi :