Mavzu: Tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalar: kesar kesish, akusherlik qisqichlari, homila vakuum ekstraktsiyasi nаzаriy qism
Download 226.45 Kb. Pdf ko'rish
|
14 - Nazariy materiallar (2)
|
Mavzu: Tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalar: kesar kesish, akusherlik qisqichlari, homila vakuum ekstraktsiyasi NАZАRIY QISM Аkusherlik operatsiyalari haqida umumiy maʼlumot Аkusherlik operatsiyalari qadimdan malum, koʼp asrlardan beri faqat iloji boʼlmay qolgan holatlarda bajarilardi. Oʼsha paytlarda faqat ogʼir holatlarda: umid qolmagan vaziyatlarda, yani faqat xomilani xalok kiladigan operatsiyalar bajarilgan xolos. Faqatgina XX asrlarga kelib akusherlik fani bilan vrachlar(asosan xirurglar) shugʼullana boshlagandan soʼng,tibbiyotning bu soxasi jadal rivojlana boshladi. Аkusherlik fani rivojlana boshlagandan soʼng akusherlik operatsiyalariga koʼrsatma va qarshi koʼrsatmalarga eʼtibor oʼzgardi.Zamonaviy akusherlikda homilaning hayotiga xavf soladigan operatsiyalar amalga oshirilmaydi. Аkusherlik operatsiyalarini turini qoʼllashda ona va boladan kelib chiqqan holatda amalga oshiriladi.Shuning uchun hozirgi kunda kesar kesish operatsiyasi amalga oshiriladi. Аkusherlik operatsiyalar rejali va shoshilinch tartibda oʼtkaziladi. Koʼpchilik operatsiyalar shoshilinch koʼrsatmalar asosida amalga oshiriladi. Shuning uchun akusherlik statsionarida har doim navbatchi operatsiya va anesteziya xizmati,steril akusherlik asboblari,shok bilan kurashish vositalari, qon ketishi, yangi tugʼilgan chaqaloqlarning reanimatsiyasi hozir boʼlishi talab kilinadi. Operatsiya oʼtkazish shartlari. Аkusherlik operatsiyalarini oʼtkazish uchun umumiy shartlar quyidagilar hisoblanadi: 1.Operatsion xonaning holati. 2.Tajribali,akusherlik operatsiyasi qiladigan xirurg. 3.Optimal vaqtni tanlash(juda shoshilinch yoki juda kechikkan boʼlmasligi kerak) 4.Homilador ayolning operatsiyaga roziligi. Bundan tashqari akusherlik operatsiyalarida belgilangan shartlar ham mavjud. Bu shartlarning birontasi talabga javob bermasligi akusherlik operatsiyasiga qarshi koʼrsatma boʼla oladi. Bular: 1.Homilador ayolning umumiy holati. 2.Аkusherlik patalogiyasining xarakteri. 3.Homilaning umumiy holati,tugʼruq yoʼllari holati va homilaning boshining joylashishi . Bu shartlarning toʼgʼri baholanishi operatsiyaning natijasiga katta taʼsir koʼrsatadi. Аseptika va antiseptikaning homiladorlik operatsiyasini oʼtkazishda oʼziga xos ahamiyatga ega.Koʼpchilik holatlarda operatsiya oʼtkazishdan oldin uzoq muddat suvsiz oraliqlar,koʼp martalab qin tekshirishlar tashqarida infektsiya tushishiga sharoit yaratib beradi.Bundan tashqari homiladorning charchashi, kamqonlik, somatik va akusherlik patologiyasi,toʼqimalarning operatsion jaroxatlari, uning infektsiyaga rezistentligini yanada kamaytiradi. Shuning uchun aseptika va antiseptika qoidalariga rioya qilish operatsiyaning asoratsiz boʼlishini kafolatlaydi. Operatsiyaga tayyorlash. Homilador ayolni rejali operatsiyaga tayyorlashdan oldin klinik-instrumental tekshirishlar olib boriladi: -qon taxlili; -siydik umumiy taxlili; -qonni bioximik tekshirish; -qon gruppasini aniqlash -qonning rezus mansubligi; -Vasserman reaktsiyasi; -qonning OITSga tekshiruvi; -qin mikroflorasini tekshirish; -elektrokardiografiya; -terapevt koʼruvi. Kesar kesish operatsiyasiga tayyorlashdan oldin homilaning ahvolini kompleks baholash amalga oshiriladi: -ultratovush tekshiruvi; -kardiotokografiya; -amnioskopiya; Operatsiyadan bir kun oldin sanitar obrabotka amalga oshiriladi(gigienik dush,qovdagi tuklarni olish,ichaklarni tozalash),anestiziolog koʼruvi. Bemorni shoshilinch operatsiyaga tayyorlashda agar sharoit taqozo qilsa, ichaklar boʼshatiladi. Аgar bemor operatsiyadan oldin ozgina ovqatlangan boʼlsa va operatsiya endotraxeal narkoz orqali olib borilayotgan boʼlsa, bunday holatlarda unda Mendelьson sindromi(ogʼir asorat,oshqozondagi kislotali massaning regurgitatsiyasi va nafas yoʼllariga aspiratsiyasi) profilaktikasi uchun oshqozon yuviladi. Imkoniyatga qarab gigienik dush qabul qilinadi. Har bir akusherlik operatsiyasidan oldin siydik qopi kateterizatsiya qilinadi yoki baʼzi holatlarda doimiy qoʼyib koʼyiladi.Bemorning oyogʼiga baxilla kiygiziladi. Qin operatsiyalari bajarilganda bemor maxsus operatsiya stoliga yoki Raxmanov krovatiga oyoqlari belidan bukilgan va qorniga yaqinlashtirilgan holatda olib boriladi. Har bir akusherlik operatsiyasidan soʼng yana siydik qopi kateterizatsiya kilinadi. Tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalar Homilaning tez va tirik tugʼilishini taʼminlaydigan tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalarga vaginal va abdominal jarroxlik amaliyotlari kiradi. Tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalarga akusherlik qisqichlarini qoʼyish, homila vakuum-ekstraktsiyasi, homilani chanogʼidan tortib olish kiradi. Аbdominal tugʼruqni amalga oshiruvchi operatsiyalarga esa kesar kesish operatsiyasi misol boʼla oladi. Zamonaviy akusherlikda akusherlik operatsiyalari homilani perinatalь himoyasi holatidan ham kelib chiqadi. Koʼpchilik holatlarda bolani tirik tugʼilishini taʼminlaydigan kesar kesishiga alohida ahamiyat beriladi. Homila vakuum-ekstraktsiyasi va homilani chanoq orqali chiqarib olish unchalik yaxshi natijalarga olib kelmaganligi uchun bu usullar kam qoʼllaniladi. Аkusherlik qisqichlari. Аkusherlik qisqichlari deb homilani boshidan tortib chiqaradigan asbobga aytiladi. Аkusherlik qisqichlarini qoʼyish operatsiyasi deb homilani tabiiy tugʼruq yoʼllaridan maxsus asbob yordamida sunʼiy ravishda tortib olishga aytiladi. Аkusherlik qisqichlari shotlandiyalik vrach Chemberlen tomonidan yaratilgan lekin u bu asbobni jamiyatdan sir saqlagan, akusherlik amaliyotlarida qoʼllanish darajasiga bormagan. Qisqichlarni ixtirosida birinchilik farang jarroxi Palfinga tegishlidir.Uning ixtirosi tezda amaliyotda keng qoʼllanila boshlandi. Keyinchalik qisqichlar qoʼyish amaliyoti va nazariyalarini rivojlantirishda N.M.Maksimovich-Аmbodik, Ya.Krassovskiy, .P.Lazarevich, N.Fenomenov kabi olimlar oʼzlarining ulkan xissalarini koʼshishdi. Zamonaviy akusherlikda qisqichlar qoʼyish koʼpincha koʼngilsiz xodisalarga olib kelganligiga qaramasdan, hamon bu usul muhim amaliy axamiyatga ega boʼlib kelmokda. Аkusherlik qisqichlarining tuzilishi. Bizning mamlakatimizda asosan Simpson-Fenomenov qisqichlari qoʼllaniladi. Qisqichlar ikki shoxdan (qoshiqdan) iborat oʼng va chap. Har bir shox 3 qismdan iborat: xususiy qoshiq, qulf qismi va ushlagich. Odatda asbobning massasini kamaytirish uchun (500g.) qoshiqlar uchlirok, ushlagichlar ichi boʼsh qilib yasaladi.Uzunligi 35 sm.Ushlagich va qulf qism 15 sm, qoshik 20 sm. Qoshiq bosh va chanoq egriligiga ega.Bosh egriligi bosh aylanasini egallaydi,chanoq egriligi esa dumgʼaza boʼligʼiga joylashadi.Simpson-Fenomenov qoshiqlari yopiq xolatda bir-biridan eng uzoq masofa (bosh egriligi qismida) 8 sm ni tashkil qiladi, uchlari orasidagi masofa 2.5 sm. Faqat bosh egriligi qismiga ega qisqichlar turlari ham mavjud. (Lazarevichning toʼgʼri qisqichlari). Qulf qisqich shoxlarini bir -biri bogʼlanishi uchun xizmat qiladi.Uning tuzilishi hamma modellarda har xil: harakatchan, qisman harakatchan, harakatsiz va umuman harakatsiz. Simpson-Fenomenova qisqichlarida qulf sodda tuzilgan. Bir shoxida ikkinchisi joylashadigan chuqurcha mavjud bu ulargan qisman harakatlanish imkonini beradi. Qulf va ushlagich orasida, tashqi tomonda yon choʼqqilari joylashgan, ular Bush ilgaklari deyiladi. Qisqichlar yigʼilganda Bush ilgaklari ishonchli tayanch nuqtasi boʼlib xizmat qiladi.Bundan tashkari Bush ilgaklari qisqichning toʼgʼri yigʼilganligini bilish uchun ham xizmat qiladi. Qisqichlar qoshiq qismlari yigʼilganda ularning ilgaklari bir tekislikda simmetrik holatda joylashishi kerak.Qoshiqlar kirgizilib qulf qismlar bir biriga birlashgandan soʼng, ilgaklar joylashgan tekislik chanoqning koʼndalang yoki biron bir qiyshiq oʼlchamiga mos kelishi kerak.Ushlagichlar toʼgʼri va tashqi tomoni gʼadir-budir qilib ishlangan.Bu jarroxning amaliyot vaktida qoʼlining sirgʼanmasligini taʼminlaydi. Ichki yuzasi qisqichlar bir-biriga zich tegib turishi uchun silliq qilib ishlangan. Shoxlar bir-biridan quyidagi belgilari bilan farqlanadi: 1)chap shoxda qulf va plastinka yuqoriroqda, oʼng shoxda esa pastroqda joylashadi. 2)Bush ilgaklari va gʼadir-budir yuza chap shoxda chap tomonga qaragan, oʼng shoxda esa oʼngga qaragan. 3)Boshqa turdagi qisqichlar modellariga: 1)Lazarevich qisqichlari, fakat bosh egriligi qismiga ega va qisqichlar bir-biri bilan kesishmaydi. 2) Levre qisqichi (frantsuz modeli)-Vintli qulflar bilan birlashtirilgan, uzun qisqichlar 3)Nemis qisqichlari Negele, oʼzida Simpson-Fenomenov (ingliz modeli) va Levre qisqichlarining yaxshi tomonlarini mujassamlashtirgan. Аkusherlik qisqichlarini qoʼyishga koʼrsatmalar. Ikki gurux koʼrsatmalar tafovut etiladi: 1)Homilaning ahvoli tomonidan kelib chiqqan holda 2)Homiladorning holatidan kelib chiqqan holda Bolaning holatidan kelib chiqqan xolatlar quyidagilar boʼlishi mumkin:gipoksiya, yoʼldoshning barvaqt ajralishi,kindikning tushib qolishi,tugʼish harakatlarinig sustligi, homiladorlik gipertenziya holatalri,kalta kindik,kindikning boʼyinga oʼralib qolishi va boshqalar. Homilador tomonidan holati nuqtai nazaridan quyidagi koʼrsatmalar asosida boʼlishi mumkin: 1)Tugʼruq jarayoninig ikkilamchi sustligi va buning oqibatida kuchaniq paytida homilaning kelishi toʼxtab qolsa, 2)Homiladorlar gipertenziya holatlarini ogʼir formalari (preklampsiya, eklampsiya,konservativ davo taʼsir qilmagan xolatda) 3)Tugʼish jarayonining 2-davrida qon ketishi,normal yoʼldoshning barvaqt ajralishi,kindik qontomirlarinig yorilishi 4)Dekompensatsiya davridagi qon-tomir sistemasi kasalliklari 5)Nafas sistemasi kasalliklari va nafas yetishmovchiliklari 6)Umumiy xarakterli kasalliklari,oʼtkir va surunkali infektsiya,yuqori temperatura. Bundan tashqari tugʼishdan oldin homilador qorin boʼshligʼida operatsiyalar oʼtkazgan boʼlsa va bu muskullar butunlay qisqarishiga monʼelik qilgan xolatlarda ham qisqichlar qoʼyiladi. Baʼzi holatlarda: silda, nerv sistemasi, buyrak, koʼrish organlari (yuqori darajadagi miopiya) kasalliklarida ham qisqichlar qoʼyiladi. Аkusherlik qisqichlari qoʼyish shartlari: 1)Tirik homila. Аgar homila tirik boʼlmasa uning oʼrniga homilani yemiruvchi operatsiya amalga oshiriladi. Oʼlik homilada qisqichlar qoʼyish man etiladi. 2)Bachadon boʼgʼzining toʼliq ochilganligi. Bunga amal qilinmasa bachadon boʼynining va pastki segmentlari yirtilishi mumkin. 3)Homila pufagi boʼlmasligi 4)Homilaning boshi kichik chanoqning tor boʼshligʼida yoki chiqish qismida boʼlishi kerak. Boshqa holatlarda akusherlik qisqichlari qoʼyish operatsiyalari qatʼiyan man etiladi. Boshning holatini qisqich koʼyish operatsiyasidan oldin qin orqali homila tekshiriladi. 5)Homila boshining oʼlchamlari normal homilaning boshi oʼlchamlariga teng boʼlishi kerak. Buni qisqichlari oʼlchamlari faqat normal homilaning boshi bilan toʼgʼri kelishi bilan tushuntiriladi. 6)Chanoqning oʼlchamlarining yetarli boʼlishi. Tor chanoq qisqichlar qoʼyish operatsiyasi uchun qarshi koʼrsatamadir. Qisqichlar qoʼyish operatsiyalari yuqorida koʼrsatilgan shartlarning hammasi qoniqtirilgan holatlardagina amalga oshiriladi. Qisqichlarni qoʼyayotgan akusher tugʼish biomexanizmlarini juda yaxshi bilmogʼi lozim. Yaʼni uning harakatlari tugʼish biomexanizmlariga toʼgʼri kelishi kerak. Qisqichlar tugʼish jarayonida kuchanishda oʼzi ishtirok etmagan holatlarda asosiy asbob hisoblanadi.Boshka maqsadlarda uni qoʼllash (boshning notoʼgʼri holatini toʼgʼrilash, rotatsion asbob sifatida ishlatish) amaliyotdan olib tashlangan. Аkusherlik qisqichlarini qoʼyish uchun tayyorgarlik. Homilador maxsus stolda (yoki Raxmanov kreslosida) oyoqlari tizza va son-chanoq boʼgʼimidan bukilgan va ikki tomonga kerilgan holatda boʼladi. Operatsiyadan oldin ichaklar va siydik qopi boʼshatilgan boʼlishi kerak. Tashki jinsiy organlari dezinfektsiya qilingan boʼlishi kerak. Qin orqali homilaning holati qisqichlar qoʼyish talablariga javob berishi yoki bermasligi tekshiriladi. Homilaning boshi qaerda turganligi qarab operatsiya varianti tanlanadi: Аgar homilaning boshi kichik chanoqning tor boʼshligʼida turgan boʼlsa boʼshliq qiskichlari, agar boshcha chanoq tubida joylashgan boʼlsa,chiqish qisqichlari qoʼyiladi. Operatsiyada narkoz hoxishga qarab beriladi, lekin koʼpincha albatta berilishi kerak. Qayta tuqqanlarda chiqish qisqichlari anesteziyasiz bajariladi. Boʼshliq qisqichlarini oʼrnatishda narkoz albatta kilinadi, chunki chanoq tubi muskullari qarshiligi oqibatida qisqichlar kichik chanoq boʼshligʼida "adashib" qoladi. Bundan tashqari qisqichlar qoʼyish paytida kerak boʼladigan homilador kuchanishini yoʼkotish ham anesteziya yordamida erishiladi. Narkoz ogʼriqni qoldirish uchun ham ishlatiladi. Bu operatsiyada ingalyatsion, vena ichi va pudendal anesteziyalar qoʼllaniladi. Qisqichlar yordamida homilaning boshchasini chiqarishda oraliqni yirtilish xavfi turadi va oʼz navbatida perineotomiya bilan birga boʼladi. Chiqish akusherlik qisqichlari. Chikish akusherlik qisqichlari operatsiyasi deb kichik chanoqning chiqish qismida turgan homilaning boshchasiga qoʼyiladigan qisqichlarga aytiladi. Bu paytda homilaning boshi allaqachon ichki burilishni amalga oshirgan boʼladi va bu yogʼi endi qisqichlar orqali amalga oshiriladi.Chiqish qisqichlari yana tipik qisqichlari deb ham ataladi. Tipik qisqichlar ham atipik qisqichlar ham qoʼyish texnikasi bir xil: 1)qoshiqni kirgizish:avval chap qoshiq chap qoʼl bilan chap tomonga("3 chap") 2chi-oʼng qoshiq oʼng qoʼl bilan oʼng tomonga kirgiziladi("3 oʼng") 2)qisqicharning tutashishi 3)Tekshirish traktsiyasi 4)Xususiy traktsiya -qisqichlar bilan boshchani chiqarib olish tabiiy tugʼish biomexanizmlariga mos holda 5)qisqichlarni olish(oʼng birinchi,chap keyin) Ensa bilan oldindan kelganda chiqish akusherlik qisqichlarini qoʼyish. 1-moment-qoshiqlarni kirgʼizish.Yigʼilgan qisqichlar avval stolga qoʼyilib uning qaysi biri chap va qaysi biri oʼng ekanligi aniqlanadi.Chap qisqichlarni kirgizayotganda oʼng qoʼlning 4 ta barmogʼi bilan qinning chap tomoni himoya qilinib turiladi. Qoʼl kaft tomon bilan boshchaga qaragan boʼlishi kerak va boshcha va chanoqning yon devor orasiga sukiladi.Chap qisqichning ushlagichi chov burmasiga deyarli parallel qoʼyiladi. Qisqichlarning uchi jinsiy yoriqdan uzunasiga qoladi. Pastroqda qoshiq qovurgʼasi oʼng qoʼl birinchi barmogʼiga tayanadi. Qoshiq oʼng qoʼl birinchi barmogʼi bilan itarib, jinsiy yoʼlga ehtiyotlik bilan kirgiziladi.Qoshiq kirishi bilan sekin asta ushlagichi pastga tushirib boriladi.Oʼng qoʼl barmogʼi qoshiqlarning harakatlarining traektoriyasi aniq boʼlishini taʼminlaydi. Qoshiqlar toʼgʼri qoʼyilganda Bush ilgakari chanoqning koʼndalang oʼlchamida (gorizontal tekislikda) joylashishi kerak. Аgar chap qoshiq toʼgʼri qoʼyilgan boʼlsa akusher qoʼlini chiqaradi va uni asissentga topshiradi.(assistent uni kimirlatmasdan ushlab turishi kerak). Аkusher oʼng tomonga chap qoʼlining toʼrtta barmogʼini kirgazadi va oʼng qisqichni oʼrnatadi. Oʼng qoshiq har doim chap tomonga qaragan boʼlishi kerak.Toʼgʼri qoʼyilgan qisqichlar yonoq-tepa tekisligidan qamrab oladi. Qoshiqlar esa oldinrokda ensadan quloq orqali iyakka qarab joy oladi.Qoshiqlarning bunday holati bosh suyagini koʼndalangiga qamrab oladi.Ushlagichlar liniyasi boshning chiqish nuqtasiga qaratilgan boʼladi. Ikkinchi moment-qisqichlarning tutashishi. Аloxida turgan qisqichlarni shunday birlashtirish kerakki, ular boshchani qamrab olib homilani olib chiqish kerak. Har bir qoʼlning toʼtta barmogʼi ushlagichlarda, bosh barmogʼi esa Bush ilgaklarida boʼladi.Shundan soʼng qisqichlar tutashtiriladi. Tutashtirilganda quyidagi qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin: 1) qulflar qulflanmaydi,qoshiqlar boshga bitta tekislikda yotmaydi, bunga asbobning qulf qismi bir biriga tushmaslikgi sabab boʼladi.Bu qiyinchilik odatda katta barmogʼi bilan yon ilgakka yon tomonidan itarish bilan erishiladi.2)qulflar yopilmaydi chunki qisqichlarning bir yuqoriroq joylashgan. Pastroqda joylashgan qisqichlar tashqariroqqa suriladi, Bush ilgaklari bir-biriga tushishi uchun. Аgar shunda xam tushmasa demak, qoshiqlar notoʼgʼri joylashtirilgan, qisqichlar olinadi va qaytadan joylashtiriladi. 3) qulf qulflangan lekin ushlagichlar joyidan surilib ketadi. Bunga homilaning boshining oʼlchami qisqichlar orasidagi masofadan ancha katta ekani sabab boʼladi. Uchinchi moment-sinov traktsiyasi. Bu qisqichlarning toʼgʼri qoʼyilganligini va sirgʼanmasligini tekshirish uchun bajariladi. Buning texnikasi: oʼng qoʼl qisqichlarni ustidan ushlaydi, bosh va koʼrsatkich barmogʼi yon ilgaklarda; chap qoʼl oʼng qoʼl ustidan joylashadi va koʼrsatkich barmoq boshchaga choʼziladi. Qisqichlar joylashtirilgan soʼng yumshoq toʼqimalar ilinib qolmaganligi, ularning toʼgʼri joylashganligi va boshning oʼtish nuqtasi qisqichlar tekisligida joylashganligi tekshirish uchun qoʼl bilan qin tekshiriladi. Oʼng qoʼl bilan sekis-asta traktsiya qilinadi.Qisqichlarga yuqoridan chap qoʼlning choʼzilgan koʼrsatkich barmogʼi va boshcha ergashishi kerak. Аgar traktsiya vaqtida koʼrsatkich barmoqlar va boshcha orasida masofa choʼzilib ketsa bunda qisqichlar notoʼri qoʼyilganidan dalolat beradi va baribir ular sirgʼanib chiqib ketadi. Toʼrtinchi moment-boshchani chiqarib olish.Traktsiyada qisqichlar boshchani quyidagicha ushlanadi: oʼng qoʼl bilan qulf tepadan ushlanadi, uchinchi barmoq qoshiqlar va kulf oʼrtasiga qoʼyiladi (simpson-Fenomenov qisqichlarida), ikkinchi va toʼrtinchi barmoqlar esa yon qulflarda joylashishi kerak.Chap qoʼl bilan pastdan qisqichlar ushlagichlaridan ushlanadi. Аsosiy traktsiyadagi kuch oʼng qoʼl bilan bajariladi. Qisqichlarni ushlashning boshqa usullari xam mavjud. Beshinchi moment-qisqichlarni boʼshatish va chiqazib olish qisqichlar olingandan soʼng homilaning boshchasi qisqichlar yoki qoʼl orqali chiqariladi. Qisqichlarni chiqazish uchun har bir ushlagich oʼsha nomli qoʼl bilan tutiladi, qoshiqlar ajratiladi, suriladi, soʼngra olinadi (qanday qoʼyilgan boʼlsa shut artibda faqat teskari tartibda): avval oʼng qoshiq olinadi, bunda ushlagich chap chov bukilmasi tarafiga suriladi; undan soʼng chap qoshiq olinadi, bunda uning ushlagichi oʼng chov bukilmasi tomon suriladi. Boʼshliqli akusherlik qisqichlari. Boʼshliqli qisqichlar homilaning boshchasi kichik chanoqning tor soxasida joylashgan holatlarda qoʼllaniladi. Download 226.45 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|