Mavzu. Uch fazali o‘zgaruvchan tok zanjirlari reja uch fazali o‘zgaruvchan tokni ishlab chikarish va uning afzalliklari

Mavzu. Uch fazali o‘zgaruvchan tok zanjirlari
REJA
1. Uch fazali o‘zgaruvchan tokni ishlab chikarish va uning afzalliklari.
2. Manba va iste’molchilarni o‘zaro yulduz usulida ulash.
3. Manba va iste’molchilarni o‘zaro uchburchak usulida ulash.
4. Uch fazali sistemaning quvvati.

Uch fazali tok ishlab chiqarish va uning afzalliklari.

Uch fazali tokning keng ko‘lamda ishlatilishi quyidagi sabablar bilan ham bog‘liq:

1. Uch fazali sistemada quvvat bir fazaga qaraganda 3 marta katta bo‘ladi.

2. Elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi yordamida uzoq masofalarga uzatish uni fazalar soni boshqacha bo‘lgan o‘zgaruvchan tok bilan uzatishga qaraganda iqtisodiy jihatdan tejamli hisoblanadi. Chunki elektr energiyasi uch fazali tok sistemasi bilan uzatishda liniyadagi rangli metallar sarfi 25% iqtisod qilinadi (yuqori kuchlanish liniyalari faqat faza simlaridan iborat, nol sim bo‘lmaydi).

3. Uch fazali tok sistemasi aylanuvchi magnit maydon hosil qilish imkoniyatini, va uning asosida katta quvvatli uch fazali asinxron dvigatellar yaratish imkonini beradi.

4. Uch fazali sistemada bir yo‘la ikkita ishchi kuchlanish, ya’ni faza kuchlanish Uf va liniya kuchlanishi Ul mavjud.

Demak, uch fazali tok deganda bir xil chastota va amplitudali, fazalari o‘zaro bir-biriga nisbatan 120° burchakka siljigan uchta o‘zgaruvchan tok sistemasiga aytiladi.

1891 yilda Frankfurtda Dolivo-Dobro volskiy rahbarligida uch fazali o‘zga ruvchan tok elektr stansiyasi ishga tushirilib uning elektr quvvati 170 km masofaga uzatildi. Bu esa kelajak elektro ener getikasi o‘zgaruvchan elektr tokiga asoslanishi kerakligini amalda butunlay isbotlab berdi.
Frankfurt-Laufen oralig‘idagi 170 km uzunlikdagi birinchi liniya
Nima uchun aynan uchta faza? 1891 yilda rus injeneri M.O.Dolivo-Dobrovolskiy uch fazali tok sistemasini dvigatellarni ishlatishga tatbiq etdi. Bu sistema hozirgi vaqtda elektrlashtirish sohasida butun dunyoga tarqalgan sistemaga aylandi. Aynan uch fazali tok ishlab chiqarishning asosiy sababi oddiy trigonometrik ayniyat bilan bog‘liq
Sin ω t + Sin (ω t + 120°) + Sin (ω t + 240°) = 0.
Amaliyotda o‘zgarmas tokka nisbatan o‘zgaruvchan tokdan foydalanish ko‘pgina qulayliklarga ega. Masalan, o‘zgaruvchan tokni uzoq masofalarga nisbatan kam isrof bilan uzatish mumkin, o‘zgaruvchan tokni transformasiyalash oson va x.k. Lekin bir fazali o‘zgaruvchan tokdan foydalanishning xam imkoniyatlari cheklangan va qator kamchiliklarga ega:
Bir fazali tokning asosiy kamchiliklari:
- bir fazali tokni iste’molchilarga uzatishda liniyalarni qurish uchun sarflanadigan metal sarfi ko‘p;
-bir fazali o‘zgaruvchan tokda aylanuvchi magnit maydoni hosil qilib bo‘lmaydi.
Uch fazali tok ishlab chiqarish bilan ushbu kamchiliklar bartaraf etiladi.
Uch fazali tokning afzalliklari:
Uch fazali tokning keng ko‘lamda ishlatilishi quyidagi sabablar bilan ham bog‘liq:
1. Uch fazali sistemada quvvat bir fazaga qaraganda 3 marta katta bo‘ladi.
2. Elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi yordamida uzoq masofalarga uzatish uni fazalar soni boshqacha bo‘lgan o‘zgaruvchan tok bilan uzatishga qaraganda iqtisodiy jihatdan tejamli hisoblanadi. Chunki elektr energiyasi uch fazali tok sistemasi bilan uzatishda liniyadagi rangli metallar sarfi 25% iqtisod qilinadi (yuqori kuchlanish liniyalari faqat faza simlaridan iborat, nol sim bo‘lmaydi).
3. Uch fazali tok sistemasi aylanuvchi magnit maydon hosil qilish imkoniyatini, va uning asosida katta quvvatli uch fazali asinxron dvigatellar yaratish imkonini beradi.
4. Uch fazali sistemada bir yo‘la ikkita ishchi kuchlanish, ya’ni faza kuchlanish Uf va liniya kuchlanishi Ul mavjud.
a v s
Uch fazali
Simmetrik
iste’molchi

Uch fazali tokda iste’molchilarni ulash usullari: 1. Yulduzsimon sxemada ulash

Uch fazali sistemada generatorning uchta chulg‘amlari yulduz shaklda ulanigan bo‘lsa bu generatorning umumiy nuqtasidan neytral-nolinchi sim chiqadi. Har bir faza chulg‘amining uchlari va nol sim orasi fazalar kuchlanishlari deb aytiladi va UA , UB , UC deb belgilanadi. Fazalarning oralig‘i esa liniya kuchlanishlari deb aytiladi va

UAV , UBS , UAS deb belgilanadi.

Yulduz sxemada ulanganda faza va liniya toklari teng bo‘ladi

UL=660V;UF=380V; UL=380V;UF=220V; UL=220V;UF=127V.

Uchburchak sxemada ulash

Faza va liniya kuchlanishlari bir xil ma’noga ega, toklar esa farq qiladi
va

Uch fazali sistemaning quvvati va uni o‘lchash

Uch fazali sistemaning to‘la, aktiv va reaktiv quvvatlari

to‘la quvvat:

aktiv quvvat:

reaktiv quvvat:

Uch fazali sistemada simlarni ranglari bo‘yicha ajratish