Mavzu: uzoq muddatli iqtisodiy o'sish

REFERAT
FAN-IQTISODIYOT NAZARIYASI
MAVZU:UZOQ MUDDATLI IQTISODIY O'SISH.
GURUX:MEK-17
TAYORLADI:MAXATOV AZIZBEK
REJA:
1.Xarrod modeli
2.Ikki defitsitli iqtisodiy o'sish modeli
3.Nol o'sish model
XARROD MODELI:
Iqtisodiyot uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan modellardan biri Xarrod-Domar modeli edi.
Ushbu modelda Keyns kontseptsiyasining nazariy va uslubiy asoslaridan foydalanilgan, biroq uning bir qator o'ziga xos taxminlari kiritilgan. Avvalo, statik model tuzatildi. Harrod-Domar kontseptsiyasi uzoq muddatli va dinamik edi. Ikkinchidan, bu model kapitalning iqtisodiy o'sishining asosiy omilini hisobga olgan holda bir omilli edi. Yana bir nechta taxminlar: barcha omillarning to'liq ishtiroki, talab va taklifning tengligi va ularning qo'shimcha qiymatlari. Keyns modelidagi kabi talab va taklifning o'sishining manbai sarmoya sifatida tan olinadi.
. Xarrod modelining dastlabki teng»amasi (haqiqiy o'sish sur'ati tenglamasi):
Bu yerda g har qanday davr uchun, masalan, bir yil uchun umumiy ishlab chiqarishning real o'sishini bildiradi; yoki boshqa: g =? Y / Y, ya'ni haqiqiy o'sish sur'ati – daromadning o'sishining asosiy davrdagi daromad miqdoriga nisbati; c – kapital koeffitsienti yoki kapital zichligi koeffitsienti; u daromad yoki ishlab chiqarishning bir birligining «investitsiya bahosini» ko'rsatadi, boshqacha aytganda: c = I /?Y; nihoyat, s – milliy daromaddagi jamg'armalarning ulushi yoki jamg'armaga moyillik: s = S / Y.
Umumiy atamalarni qisqartirish orqali tenglama oddiy tenglikka, ya'ni Keyns tengligiga keltiriladi: investitsiya jamg'armaga teng. Biroq, Xarrod va Domar ushbu modelni dinamikada ifodalay oldilar: tenglamaning chap tomoni (g · c) ishlab chiqarish maqsadlariga ketadigan ishlab chiqarish o'sishining to'plangan qismini ifodalaydi va bu qism ma'lum bir ulush bilan ta'minlanishi kerak. Jamg'arma (lar). Haqiqiy o'sish sur'ati tenglamasining ikkala tomoni ham o'tgan davrga tegishli bo'lganligi sababli, bu tenglik uni amalga oshirish uchun alohida shartlarga muhtoj emas.
Harrod modelidagi keyingi tenglama kafolatlangan o'sish tezligi tenglamasidir:
Bu erda gw – kafolatlangan o'sish sur'ati va cr – zarur kapital nisbati.
Kerakli kapital koeffitsienti cr – ishlab chiqarish hajmining o'sish birligini (standart kapital zichligi) ta'minlash uchun zarur bo'lgan yangi kapital miqdori.
S dan tashqari barcha ko'rsatkichlar bashoratlidir. Ular jamg'armalarning taxminiy miqdorini allaqachon mavjud jamg'armalarga tenglashtiradilar.Xarrodga ko'ra, kafolatlangan o'sish sur'ati doimiydir. U buni shunday izohlaydi: milliy daromaddagi jamg‘armalarning ulushi doimiydir, chunki odamlarni jamg‘armaga undaydigan motivlar doimiydir. Fan-texnika taraqqiyotining mavjud neytralligi tufayli zarur kapital nisbati ham doimiydir: vaqt o'tishi bilan mehnatni tejaydigan texnologiyalar va texnologiyalar kapitalni tejaydigan texnologiyalar bilan muvozanatlanadi. Tenglamaning ikkita ko'rsatkichi doimiy, shuning uchun uchinchisi ham doimiy. Agar kapitalistik bozor iqtisodiyotida haqiqiy o'sish sur'ati (g) bashorat qilingan, kafolatlangan (gw) bilan mos kelsa, barqaror uzluksiz rivojlanish bo'lar edi.Shunday qilib, Xarrod inflyatsion bum xavfiga e'tibor qaratdi, Keyns esa iqtisodiy tushkunlik sharoitida inflyatsiyani mumkin deb hisoblamadi. Biroq, Xarrod uchun uzoq muddatli o'sish muammolari orasida Keyns uchun bo'lgani kabi, birinchi o'rin hamon depressiya va ishsizlik muammosi edi.
Ikki defitsitli iqtisodiy o'sish modeli:
Ikki defitsit bilan iqtisodiy o'sish modeli 60-70-yillarda ishlab chiqilgan. Amerikalik tadqiqotchilar guruhi – X. Cheneri, M. Bruno, A. Straut, P. Extein, N. Karter va boshqalar.
U o'rta va uzoq muddatli regressiv modellarni ifodalaydi, bunda o'sish sur'ati ichki (jamg'arma taqchilligi) yoki tashqi (savdo taqchilligi) resurslarning taqchilligiga qarab belgilanadi. Model uchta asosiy elementni o'z ichiga oladi: birinchidan, jamg'arma (S) va investitsiyalar (I) o'rtasidagi farq sifatida olingan zarur resurslarni hisoblash; ikkinchidan, tashqi savdo taqchilligini hisoblash (eksport (X) minus import (M)); uchinchidan, singdirish (singdirish) qobiliyatining ta'rifi, rivojlanayotgan mamlakat hozirgi paytda unumli foydalanishga qodir bo'lgan kapital resurslarining maksimal miqdori sifatida tushuniladi. Shuning uchun statikada modelni quyidagicha yozish mumkin:

S-I – jamg'armalar taqchilligi, X-M – savdo taqchilligi, bu erda Y – daromad, Q – ishlab chiqarish, C – umumiy iste'mol, S – yalpi jamg'arma, I – yalpi ichki investitsiya, X – eksport, M – import.

Modernizatsiya siyosatining belgilangan maqsadli o'sish sur'atlarini qondirish uchun xorijiy yordam miqdori ikkita kamomadning eng kattasi bilan belgilanadi. Yordam nafaqat ichki va tashqi taqchillikni kamaytirish, balki vaqt o'tishi bilan xorijiy yordamdan butunlay voz kechish yoki uning qiymatini sezilarli darajada pasaytirish uchun ham beriladi. Model ikki davrni nazarda tutadi. Ikkinchi (uzoq muddatli) ikkita muqobil bosqichni o'z ichiga oladi.
Dinamikada model 2 davrni ko'rib chiqadi:
· o'rta muddatli (5-10 yil);
· uzoq muddatli (10 yildan ortiq).
Nol o'sish modeli:

Iqtisodiy o'sishning nolga tengligi modeli

XX asrning 70-yillari boshlarida. Ba'zi iqtisodchilar jamiyat taraqqiyotidagi mavjud tendentsiyalarni saqlab qolgan holda global falokatning muqarrarligi kontseptsiyasini ishlab chiqdilar. Shunday qilib, Rim klubining «O'sish chegaralari» ma'ruzasida prof. D.Medouz Yer aholisining tez o‘sib borishi, investitsiya tovarlari ishlab chiqarishning jadal rivojlanishi va sayyoramizning tabiiy resurslari tez sur’atlar bilan tugab borayotgani o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarning keskinlashuvi munosabati bilan har kuni jahon tizimini doimiy o‘sish sur’atiga olib kelishini ta’kidladi. Bu o'sish chegaralariga yaqinroq va yaqinroq. Sayyoramizning jismoniy chegaralari haqidagi hozirgi bilimimizga asoslanib, o'sish bosqichi keyingi yuz yil ichida tugashi kerak deb taxmin qilish mumkin. Bundan tashqari, ma'ruza muallifining fikricha, hozirgi tendentsiyalarni hisobga olgan holda, «o'sish chegaralari» ga erishish muqarrar ravishda ochlik, atrof-muhitning buzilishi, resurslarning kamayishi va boshqalar natijasida aholi va sanoat ishlab chiqarishining o'z-o'zidan qisqarishi bilan birga keladi. . Bunday vaziyatda, hisobot mualliflarining fikricha, chiqishning yagona yo‘li “nolga teng o‘sish”ni saqlab qolishdir.
«Nol o'sish» tarafdorlari, texnologik taraqqiyot va iqtisodiy o'sish zamonaviy hayotning bir qator salbiy hodisalariga olib keladi, deb ta'kidlaydilar: atrof-muhitning ifloslanishi, sanoat shovqinlari, zaharli moddalarning tarqalishi, shaharlar ko'rinishining yomonlashishi va boshqalar. Ishlab chiqarish jarayoni faqat tabiiy resurslarni o'zgartirganligi sababli, lekin ulardan to'liq foydalanmaganligi sababli, vaqt o'tishi bilan ular chiqindilar shaklida atrof-muhitga qaytadi. Shu sababli, «nol o'sish» tarafdorlari iqtisodiy o'sishni maqsadli ravishda ushlab turish kerak, deb hisoblashadi. Iqtisodiy o‘sish mahsulot va xizmatlar hajmining o‘sishini ta’minlashini e’tirof etgan holda, “nol o‘sish” tarafdorlari iqtisodiy o‘sish har doim ham hayotning yuqori sifatini yarata olmaydi, degan xulosaga kelishadi.
Shu bilan birga, D.Medousning muxoliflari va uning hamfikrlari – iqtisodiy o'sish tarafdorlari, bu o'sish o'z-o'zidan cheksiz ehtiyojlar va kam resurslar o'rtasidagi ziddiyatlarni yumshatadi, chunki iqtisodiy o'sish sharoitida infratuzilmani saqlab qolish mumkin, deb hisoblashadi. Bu darajada keksalar, bemorlar va kambag'allarga yordam dasturlarini amalga oshirish, ta'lim tizimini takomillashtirish va shaxsiy daromadlarni oshirish.
Atrof-muhitga kelsak, iqtisodiy o'sish tarafdorlari atrof-muhitning ifloslanishi iqtisodiy o'sish natijasi emas, balki tashqi ta'sirlar bilan buzilgan noto'g'ri narxlarning natijasi deb hisoblashadi.
Bu muammoni hal qilish uchun ham qonunchilik cheklovlari yoki maxsus soliqlarni joriy etish, ham ifloslanish huquqi bozorini shakllantirish zarur.