Mavzu: Vodorod atomining Bor nazariyasi. Atomning energetik satxlari

6. Bor modeli va moslik prinstipi
1920 yilda Bor moslik prinstipi g`oyasini berdi. Bu prinstipga ko’ra fizikada yaratilgan har qanday yangi nazariya pirovardida ma’lum bir yaqinlashishlarda klassik fizikada tasdiqlangan unga mos nazariyaga kelishi kerak.

Borning moslik prinstipini katta kvant sonlari uchun qo’llaymiz. Katta kvant sonlarda nurlangan fotonlarning chastotasi klassik planetar modelidagi elektronlarning yadro atrofidan aylanishining teng bo’lishini ko’rib chiqamiz.

Klassik nazariyaga ko’ra orbitada elektronning aylanish chastotasi Bor modeliga binoan stastionar orbitalarning radiusi . Bu kattalikni chastotalar formulasiga qo’ysak:

(7.22)

ni olamiz. Borga ko’ra elektron holatdan holatga o’tganda nurlangan foton chastotasi

(7.23)

Bu ifodani quyidagicha yozamiz.

(7.24)

va ni bir-biriga juda yaqin va juda katta qiymatlarida

(25)

ni yozish mumkin. (25) tenglamalarni hisobga olib (7.24) ni quyidagicha yozish mumkin

(26)

bo’lganda (26) ifoda bilan mos tushadi da asosiy chastotani garmonikalarini olamiz.

Shunday qilib katta kvant sonlarda bo’lib, elektronning yadro atrofida aylanish chastotasi, nurlanish chastotasiga teng bo’ladi. Mikrodunyo uchun bo’lgan Bor modeli n ni katta qiymatlarida makrodunyoni natijalarini beradi. Bundan chiqadiki Bor modelini makrodunyo masalasiga qo’llasak ham bo’ladi. Bu jihatdan moslik prinstipini falsafiy ma’nosi chuqur ma’noga egadir.