Mavzu: Xom-ashyo konveyrining reja jadvali

E  (Н₁  Н₂)  P_ц
Bu yerda: E – reja buyicha yillik tejam;
Н₁ ва Н₂ – tadbir joriy kilinguncha va kilingandan keyingi maxsulot birligiga material sarflash normalari;
P – maxsulot ishlab chikarishning yillik mikdori;
ц – maxsulotga sarflanadigan xomashyo va materiallar baxosi.
Mexnat buyumi sifatini yaxshilashga sarflangan xarajatlar samaradorligi yangi materiallar joriy kilingunga kadar va kilingandan keyin maxsulot tannarxlarini solishtirish yuli bilan aniklanadi.
Istiklol va bozor iktisodiyotiga kirib borish mamlakatning xomashyo resurslarini kupaytirishga va uning boyliklaridan okilona foydalanishga keng yul ochdi. Davlatning respublika sanoati xomashyo bazasi borasidagi xujalik siyosati kayta ishlovchi sanoat tarmoklarining yukori sur`atlar bilan tarakkiy etishini ta`minlovchi xomashyo resurslarining jadallashtirilgan rivojlanishini ta`minlashdir.
Sanoat xomashyo bazasi rivojining asosiy yunalishlari kuyidagilardan iborat: yangi xomashyo manbalarini aniklash buyicha geologik-kidiruv ishlarini kengaytirish, undiruvchi sanoat tarmoklarini tezlik bilan rivojlantirish, kishlok xujaligi ishlab chikarishining sanoat uchun yetarli darajada maxsulot yetishtirishini va uning tovardorlik kobiliyatini kuchaytirish, sun`iy materiallar va ular urnini bosuvchi turli xil buyumlari yaratish va x.k.lar
Xomashyo resurslaridan foydalanishda tejamkorlik tamoyilidan tula-tukis foydalanish eng muxim muammo xisoblanadi. Bu muammoni yechish uchun tejamkorlikning strategiya va taktikasini ishlab chikish kerak. Xomashyodan okilona foydalanish maksadida uni kayta ishlash jarayonida tegishli sanoat tarmogi uchun maksadga muvofikligini aniklash, xom materiallarni dastlabki kayta ishlash va boyitish, xomashyodan kompleks foydalanish, materiallardan ikkinchi marta foydalanish buyicha chora-tadbirlar amalga oshiriladi. Bunga erishishda fan-texnika tarakkiyoti, ayniksa, kimyolashtirish va yangi texnologiyalarni joriy etish asosiy rol uynaydi.
Resurslarni tejash xujalik yurituvchi subyektlarning sezilarli darajada rivojlanishiga ta`sir etadi. Shuning uchun xam xar bir xujalik yurituvchi subyekt resurslardan foydalanishga aloxida e`tibor karatmogi lozim.
Kurib utganimizdek, tejamkorlikni amalga oshirish va maxsulotga material sarfini kamaytirishga erishish uchun, avvalo, xujalik yurituvchi xodimlar va xizmatchilar uning ijtimoiy-iktisodiy moxiyatini tushunib olishlari xamda ishlab chikarish samaradorligini oshirish yulida xalk xujaligining xamma buginlarida uni moxirona kullay bilishi kerak.
Xukumatimiz tomonidan resurslardan samarali foydalanishga katta e`tibor karatilmokda. Ammo mamlakatimiz axolisi va korxonalari tomonidan bu ishning amalga oshirilishi talabga javob beradigan darajada emas. Shu sababli 2005-2010 yillarda respublikada resurslardan tejamkorlik bilan foydalanishga katta e`tibor berilishi va utgan yillardagidek isrofgarchilikka yul kuymaslik kerak buladi.

Kiskacha xulosalar

Uzbekiston sanoati uzining juda katta xomashyo bazasiga ega. Mustakillik va bozor iktisodiyotiga kirib borish mamlakatning xomashyo resurslarini yanada kupaytirishni va mavjud tabiiy boyliklardan okilona foydalanishni talab etadi.
Sanoat xomashyo bazasi rivojining asosiy yullari kuyidagilardan iborat: xomashyo yangi manbaalarini aniklash buyicha geologik-kidiruv ishlarini kengaytirish, undiruvchi sanoat tarmoklarini tezlik bilan rivojlantirish, kishlok xujaligi ishlab chikarishining sanoat uchun yetarli darajada maxsulot yetishtirishini ta`minlash va tovardorlik kobiliyatini kuchaytirish, sun`iy materiallarning turli xillarini yaratish va x.k.lar
Xomashyo resurslaridan foydalanishda tejamkorlik tamoyilidan tula-tukis foydalanish xozirgi davrning eng muxim muammosi xisoblanadi. Shu sababli, xomashyodan okilona foydalanish maksadida uni kayta ishlash jarayonida tegishli sanoat tarmogi uchun maksadga muvofikligini aniklash, xomashyo materiallarini dastlabki kayta ishlash va boyitish, xomashyodan kompleks foydalanish, materiallardan ikkinchi marta foydalanish buyicha tadbir-choralar amalga oshirilishi zarur. Bu tadbir-choralarni amalga oshirishda fan-texnika tarakkiyoti, ayniksa, kimyolashtirish va yangi texnologiyalarni joriy etish, tashkilotchilik, tejamkorlik va uni ragbatlantirish aloxida axamiyat kasb etadi.

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Karimov I. A. Uzbekistonning uz istiklol va tarakkiyot yuli. - T.: ”Uzbekiston”. 1992. – 78 bet.
   
2. 
   Karimov I. A. Uzbekiston iktisodiy siyosatining ustuvor yunalishlari - T.: «Uzbekiston», 1993. – 53 bet.
   
3. 
   Karimov I. A. Uzbekiston kelajagi buyuk davlat –T.: «Uzbekiston», 1993.
   
4. 
   Karimov I. A. Uzbekiston XX1 asr busagasida: xavfsizlikka taxdid, barkarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari –T.: “Uzbekiston“. 1997. – 328 bet.
   
5. 
   Karimov I.A. Uzbekiston XX1 asrga intilmokda. –T.: “Uzbekiston“. 2000. 352 bet.
   
6. 
   Karimov I.A. Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chakirik birinchi sessiyasida suzlagan nutki. «Xalk suzi», 2000 , 23 yanvar.
   
7. 
   Tuxliyev N. Uzbekiston Respublikasi iktisodiyoti.– T.: Uzbekiston milliy ensiklopediyasi. 1998. – 240 bet.
   
   1. 
      Ortikov. “Ekonomika promushlennosti“ (tekst leksiy). –T.: TGEU. 2000. – 137 str.
      
8. 
   Promushlennost Respubliki Uzbekistan 2001. Statisticheskiy sbornik. – Toshkent – 2002. – 106 str.
   
9. 
   Promushlennost Respubliki Uzbekistan 2002. Statisticheskiy sbornik. – Toshkent – 2003. – 110 str.