Mavzu: Xorijiy mamlakatlarda molya tizimi Reja : Xorijiy mamlakatlarda molya

Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya munosabatlarining tutgan o‘rni
Jahon iqtisodiyotining tizim sifatidagi faoliyati tovarlar, xizm atlar va ishlab chiqarish om illarining harakati bilan bog‘liq. Ushbu bog‘liqlik asosida xalqaro moliya munosabatlari yuzaga keladi. Xalqaro moliya m unosabatlari bu xalqaro moliya bozori ishtirokchisi bo‘lgan shaxsning qaroriga muvofiq tarzda o‘ziga tegishli bo£lgan xorijiy valutalarning harakat jarayonini tavsiflovchi fundam ental iqtisodiy kategoriyadir.
1970-yillarda xalqaro moliya tizim ida sezilarli o‘zgarishlar sodir bo‘ldi va m azkur o‘zgarishlar ta ’sirida zamonaviy jahon valuta-moliya tizim i shakllana boshladi. Jahon moliya tizim idagi o‘zgarishlar va xalqaro moliya m unosabatlarining rivojlanishi ko‘p jihatdan transm illiy korporatsiyalar faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, ular tom onidan butun dunyo bo‘ylab ishlab chiqarish tarm oqlarini vujudga keltirish ham da barcha resurslardan sam arali foydalanishga qaratilgan global strategiya amalga oshirildi. Shuningdek, xalqaro moliya m unosabatlari rivojlanishida moliyaviy jihatdan barqaror ham da ko‘p sonli xorijiy filiallarga ega bo‘lgan transm illiy banklar m uhim rol o‘ynadi.
Xalqaro kreditlashdan foydalanish xususiyatining o‘zgarishi bilan bog‘liq ravishda xalqaro kredit bozori hajmi keskin ortib bordi. Uning oxirgi yo‘nalishi nafaqat xalqaro ayirboshlash sohasi (m ahsulotlar, xizm atlar va boshq.) balki, ishlab chiqarish sohasi ham bo‘ldi. Bu holat, birm uncha yirik kreditlarni uzoq muddatlarga jalb etishni, shuningdek, moliya-kredit xizm atlari m ajmuasini rivojlantirishni talab etardi. 1970-yillarda xalqaro kreditni to‘lov balansining taqchilligini bevosita yoki bilvosita m oliyalashtirish uchun foydalana boshladilar. Xususiy firm alar bilan bir qatorda yirik qarzdorlar sifatida hukum atlar, davlat tashkilotlari va korxonalar, xalqaro kredit tashkilotlari yuzaga keldi.
Ushbu davrda neft import qiluvchi rivojlangan va rivojlanayotgan m am lakatlar to‘lov balanslari jam i taqchilligining qariyb 60% xalqaro kapital bozorlari hisobiga moliyalashtirildi. Xalqaro kredit hajm ining oshishi nafaqat yevrokreditlarning o‘sishi hisobiga balki, xorijiy kreditlash bozorlari kengayishi hisobiga sodir bo‘ldi. Yaponiya milliy valutasi «iena» hisobiga xorijiy kreditlar bozori hajm ining oshishi natijasida Tokioda ienadagi xorijiy obligatsiyalar emissiyasi hajmi keskin ortdi.
Mazkur holat natijasida Yaponiya ienasi yevrovaluta bozorida keng qo‘llanila boshlandi. 1970-yillarda xalqaro kapital bozori kengayishiga bir qator om illar ta’sir ko‘rsatdi va natijada xalqaro resurslar aylanishi va likvidligi oshib bordi. Ushbu davrda jahon iqtisodiyoti ikkita neft inqirozini boshdan kechirdi va neft narxining birdaniga keskin o‘zgarishiga sabab boMdi. M azkur holat natijasida neft eksport qiluvchi m am lakatlarda yirik valuta ortiqchaligi, neft im port qiluvchilarda esa, jum ladan ko‘plab rivojlangan m am lakatlarda joriy hisoblar bo‘yicha taqchillik yuzaga keldi. Bu taqchillik asosan retsipient-m am lakatlarga xalqaro banklar, yevroobligatsiyalar b o ­ zori orqali tushgan neftedollarlar hisobiga qoplandi
Jahon iqtisodiyotida ro‘y bergan boshqa m uhim o‘zgarishlar ham xalqaro moliya m unosabatlari rivojlanishiga ijobiy va salbiy jihatdan sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatdi. Ushbu o‘zgarishlar jum lasiga jahon va hududiy valuta tizim laridagi o‘zgarishlar, Valuta tizim i tam oyillarining o‘zgarishi, qarzdorlik inqirozlari, m am lakatlar tom onidan iqtisodiy integratsion birlashm alarning tuzilishi, xalqaro va mintaqaviy moliya tashkilotlarining vujudga kelishi, transm illiy korporatsiya va banklar faoliyatining kengayishi, jahonda ro‘y bergan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlarni kiritish m um kin.

Xalqaro moliyaning barcha tashkiliy elementlari jahon m oliyaviy m uhitida birlashadi. Jahon moliyaviy m u’niti investorlar va korporatsiyalar moliyasi, banklar boshqaruvchilari qabul qiluvchi qarorlarga ta’sir ko'rsatadi ham da jahon moliya bozori o‘sishi sharoitini aniqlaydi. Xalqaro moliya tizim ining asosiy funksiyalari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish m um kin: 1) — valutalar ayirboshlash va hisob-kitob tizim i shartlarining birxillashuvi; — valuta kurslari rejimlarini tartiblashtirish va valuta cheklovlarini tartibga solish; — xalqaro valuta likvidligini tartibga solish; — kredit, sug‘urta, investitsiya va fond operatsiyalari xalqaro qoidalarini birxillashtirish; — m azkur funksiyalarni amalga oshiruvchi va nazorat qiluvchi xalqaro moliya institutlarini tashkil etish. Xalqaro moliya m unosabatlarining subyektlari sifatida quyidagilar ishtirok etadi: davlat, korxona, tashkilotlar, firm alar ham da xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari, transm illiy korporatsiyalar, transm illiy banklar, birjalar, jism oniy shaxslar. Xalqaro moliya m unosabatlari turli m am lakatlarning xo‘jalik yurituvchi subyektlari o‘rtasida, davlat va boshqa m am lakatlar hukum atlari ham da xalqaro tashkilotlar o‘rtasida, davlat va korxonalar bilan xalqaro moliya institutlari o‘rtasida yuzaga kelishi m um kin. Davlat xalqaro moliya sohasida faoliyat koYsatuvchi asosiy subyekt hisoblanadi. M arkaziy banklar — bu iqtisodiyotni davlat tom onidan tartibga solish organlari bolib, ularga monopol tarzda banknotalar chiqarish, pul muomalasi, kredit va valuta kursini tartibga solish, valuta zaxiralarini saqlash vazifalari biriktirilgan. Xalqaro tashkilotlar — ular xalqaro shartnom a asosida tashkil etilgan bo‘lib, doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi organlarga ega bo‘lgan holda jahon xo‘jaligi birliklarining iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishiga yordam lashish vazifalarini bajaradi. Xalqaro valuta-kredit va moliya tashkilotlari - jahon iqtisodiyotini barqarorlashtirish maqsadida xalqaro valuta va moliya-kredit munosabatlari ni tartibga solish uchun davlatlararo kelishuvlar asosida tashkil etilgan iqtisodiy tashkilotlar. Xalqaro moliyaning rivojlanishida transm illiy korpora

ADABIYOTLAR R O ‘YXATI

1. 
   0 ‘zbekiston Respublikasining « 0 ‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida»gi Q onuni. 1995-yil 21-dekabr
   

. 2. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi Qonuni. 1996-yil 25-aprel.
3. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Valutani tartibga solish to‘g‘risida»gi Qonuni. 2003-yi! 11 -dekabr.
4. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Investitsiya faoliyati to‘g‘risida»gi Qonuni. 1998-yil 24-dekabr.
5. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida»gi Qonuni. 1991-yil 14-iyun.
6. I.A. Karimov. 0 ‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida. — Т.: 0 ‘zbekiston, 1995.
7. I.A. Karimov. Bank tizirni, pul muomalasi, kredit, inveslitsiya va barqarorlik to‘g‘risida. — Т.: 0 ‘zbekiston, 2005.
8. I.A. Karimov. Bizdan ozod va obod Vat an qolsin. T.2. — Т.: « 0 ‘zbekiston», 1996.
9. I.A. Karimov. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, 0 ‘zbekiston sharoitida uni b artaraf etishning yo‘llari va choralari. — Т.: 0 ‘zbekiston, 2009.
10. Sh. Abdullayeva. Xalqaro valuta-kredit munosabatlari. — Т.: 1Q TISO D —MOL1YA, 2005 y. 588 b.