Mavzu: xotira shajarasi va operativ xotira reja: Xotira shajarasi Magnitli disklar Operativ va kesh xotira Tayanch iboralar

ma’lumotlarni tezkor kiritish-chiqarish qurilmasi, deb ham atashimiz mumkin. 
Protsessorlarning ishlash tezliklari bilan, magnitli disklarga ma’lumotlarni yozish-
o‘qish tezliklari orasidagi farq kattalashaverdi. 80-yillarning oxirlariga kelib (1988 
yili) diskli xotiraning tezkorligini va ishonchliligini oshirish imkonini beruvchi - 
RAID-massivlar g‘oyasini amalga oshirish yo‘llari, ya’ni ushbu xotirani tashkil 
qilishning bir necha xil variantlari (6-ta) taklif qilindi (2.19-rasm). 
Bunda, protsessorlarning tezkorligini oshirishda qo‘llanilgan ma’lumotlarni 
parallel ishlash texnologiyalarini, diskli xotirani tashkil qilishda ham qo‘llashni 
amalga oshirish maqsad qilib qo‘yildi. Buning uchun bir nechta - 4, 5, 7 yoki 8-ta 
2.1-jadval. SCSI-disklari versiyalarining ba’zi ko‘rsatgichlari. 
Nomi 
Razryadlar 
soni 
Shinaning 
chastotasi MGs 
Uzatish tezligi, 
Mbayt/s 
SCSI-1 
8 
5 
5 
Fast SCSI 
8 
10 
10 
Wide Fast 
SCSI 
16 
10 
20 
Ultra SCSI 
8 
20 
20 
Wide Ultra 
SCSI 
16 
20 
40 
Ultra2 SCSI 
8 
40 
40 
Wide Ultra2 
SCSI 
16 
40 
80 
Ultra3 SCSI 
8 
80 
80 
Wide Ultra3 
SCSI 
16 
80 
160 
Ultra4 SCSI 
8 
160 
160 
Wide Ultra4 
SCSI 
16 
160 
320 

---

7 
SCSI-disklari birlashtirilib, operatsion tizim tomonidan RAID-massiv yoki SLED-
disk, yagona disk sifatida boshqarish yo‘lga qo‘yildi. SCSI-disklar to‘plami odatda 
serverlar yonida o‘rnatilgan bo‘lib, yagona RAID-kontroller tomonidan 
boshqariladi. 
4-rasm. RAID-massivlarni tashkil qilishning bir necha xil variantlari.

---

8 
Ma’lumotlar RAID-massivga ko‘chirib olinadi, so‘ngra esa ular bilan 
odatdagi yozish-o‘qish amallari bajariladi. RAID-massivlarda ma’lumotlarni 
taqsimlanishining turli xil variantlari 2.19-rasmda keltirilgan. Ular 0, 1, 2, 3, 4 va 
5-sath RAID-massivlari deb ataladi, ammo bu erda sath so‘zi o‘rniga, variant 
so‘zini ishlatish to‘g‘riroq bo‘lar ekan. 
5-rasm. Kompakt diskka yozish sxemasi. 
CD va DVD disklar: CD-ROM (Compact Disc-Read Only Memory, rus 
tilida - постоянная память на компакт-диске) - kompakt diskda joylashgan 
doimiy xotira. 
CD-R (CD-Recordable, rus tilida - записываемый компакт-диск) - yozish 
mumkin bo‘lgan kompakt disk. 2.20-rasmda kompakt diska yozish sxemasi 
keltirilgan. 
CD-RW (CD-ReWritable, rus tilida - перезаписываемый компактдиск) - 
ma’lumotlarni o‘chirib qayta yozish mumkin bo‘lgan disk. 
DVD (Digital Video Disk, rus tilida - цифровой видеодиск) - raqamli 
video disk, yoki Digital Versatile Disk (rus tilida - цифровой многоцелевой 
диск) - raqamli ko‘p maqsadli disk. Ushbu disklarga yozishda qizil rangli lazer 
qodlaniladi va ularning quyidagi xillari mavjud: 
1. 
Bir tomonli bir qavatli disklar - 4,7 Gbayt. 

---

9 
2. 
Bir tomonli ikki qavatli disklar - 8,5 Gbayt. 
3.Ikki tomonli bir qavatli disklar - 9,4 Gbayt. 
4.Ikki tomonli ikki qavatli disklar - 17 Gbayt. 
Blu-Ray - ma’lumotlarni yozish uchun ko‘k rangli lazer qo‘llaniladigan 
DVD-disk. Bu xildagi disklarning bitta tomoniga 25 Gbaytgacha xajmdagi 
ma’lumotlarni yozish mumkin, ikki tomonli diskning xajmi esa 50 Gbayt bo‘ladi. 
Ma’lumotlarni uzatish tezligi 4,5 Mbit/sek.