Mavzu: zo’riqishning tekislikdagi masalasi

Grunt massivining boshlang‘ich va dastlabki zo‘riqtirilgan holatini to‘g‘ri aniqlash ancha murakkab vazifa bo‘lib, u ko‘pgina omillarni hisobga olishni taqozo etadi. Bu masalaning muhandislik hisob – kitoblari uchun yaroqli yechimi haligacha olinmagan. Shu sababli amalda odatda gruntlar massividagi tabiiy zo‘riqishlar faqat gravitatsiya kuchlari bilan belgilanadi, ya’ni gruntlarning o‘z og‘irligi ta’sirida shakllanadi, degan ancha soddalashtirilgan tasavvurdan foydalaniladi. Bunda massivda gruntlarning o‘z og‘irligi ta’sirida yuz bergan barcha deformatsiyalar to‘xtagan va zo‘riqishlar to‘la turg‘unlashgan deb hisoblanadi.

• Grunt massivining boshlang‘ich va dastlabki zo‘riqtirilgan holatini to‘g‘ri aniqlash ancha murakkab vazifa bo‘lib, u ko‘pgina omillarni hisobga olishni taqozo etadi. Bu masalaning muhandislik hisob – kitoblari uchun yaroqli yechimi haligacha olinmagan. Shu sababli amalda odatda gruntlar massividagi tabiiy zo‘riqishlar faqat gravitatsiya kuchlari bilan belgilanadi, ya’ni gruntlarning o‘z og‘irligi ta’sirida shakllanadi, degan ancha soddalashtirilgan tasavvurdan foydalaniladi. Bunda massivda gruntlarning o‘z og‘irligi ta’sirida yuz bergan barcha deformatsiyalar to‘xtagan va zo‘riqishlar to‘la turg‘unlashgan deb hisoblanadi.
• Bu holda gruntlar massivining sirti gorizontal ko‘rinish kasb etgan taqdirda
• z chuqurlikdagi zo‘riqishlar quyidagi ifodalar yordamida aniqlanadi:

bu yerda: g – gruntning solishtirma og‘irligi; x – osoyishtalik holatidagi grunt yonlama bosimining (3.8) formula bo‘yicha aniqlangan koeffitsiyenti.

• bu yerda: g – gruntning solishtirma og‘irligi; x – osoyishtalik holatidagi grunt yonlama bosimining (3.8) formula bo‘yicha aniqlangan koeffitsiyenti.
• Bundan g(z)=const bo‘lgan holda bir jinsli grunt qatlami uchun sirtdan z chuqurlikda gruntning o‘z og‘irligi ta’sirida yuzaga keluvchi vertikal zo‘riqishlar quyidagi formula bilan aniqlanishini ko‘rsatish mumkin:
• Ayni holda tabiiy zo‘riqishlar epyurasi uchburchak ko‘rinishida bo‘ladi (3.11- rasm, a).
• Turli jinsli gruntlarning qatlamlari gorizontal joylashgan holda bu epyura Oabv siniq chiziq bilan chegaralanadi. Bu yerda qatlam quvvati hi doirasida har bir kesmaning qiyaligi bu qatlam grunti solishtirma og‘irligi gi ning qiymati bilan belgilanadi (3.11-rasm, b). Shuni ta’kidlash lozimki, qatlamlanishning ko‘p jinsliligiga nafaqat har xil ko‘rsatkichli qatlamlar mavjudligi, balki grunt qatlami doirasida sizot suvlar sathi mavjudligi ham sabab bo‘lishi mumkin (3.12-rasm (b, v)da WL). Bu holda gruntning solishtirma og‘irligi suv mineral zarralarga tortuvchi ta’sir ko‘rsatishi hisobiga gruntning solishtirma og‘irligi pasayishini hisobga olish lozim:

3.12-rasm. Gruntlarning o‘z og‘irligi ta’sirida yuzaga keluvchi zo‘riqishlar taqsimlanishining o‘ziga xos epyuralari.