Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Kimyoviy xossalari. Aldegidlar kimyoviy reaksiyalarga oson kirishadi. Bunga sabab karbonil gruppadagi kislorod atomining uglerodga nisbatan elektrmanfiy zaryadlanganligi natijasida karbonil gruppaning qutblanganligidir: >C^d+ =O^d–.
Aldegidlar, asosan, karbonil gruppa, radikal hamda kar- bonil gruppaga birikkan vodorod atomi hisobiga reaksiyaga kirishadi.

1. 
   Oksidlanish reaksiyasi. Aldegidlar uchun sifat reaksiya
   

„kumush ko‘zgu“ reaksiyasidir. Uni amalga oshirish uchun toza probirkaga kumush (I) oksidning ammiakdagi eritmasi solinadi (Ag₂O suvda amalda erimaydi, lekin ammiak bilan eruvchan birikma [Ag(NH₃)₂]OH hosil qiladi), unga aldegid eritmasi qo‘shiladi va qizdiriladi:


O O

₂  
ammiakli eritma
R — C + Ag O R—C + 2Ag
t°C
H OH
Qaytarilgan kumush probirka devorlariga yaltiroq qatlam holida o‘tiradi, aldegid esa oksidlanib, tegishli organik kislotaga aylanadi.
Boshqa bir xarakterli reaksiya aldegidlarni mis (II) gid- roksid bilan oksidlashdir. Agar mis (II) gidroksidning havo- rangli cho‘kmasiga aldegid eritmasidan qo‘shilsa va aralashma qizdirilsa, u holda dastlab mis (I) gidroksidning sariq cho‘k- masi paydo bo‘ladi, u qizdirish davom ettirilganda qizil rangli mis(I) oksidga aylanadi:
O O
t°C
R — C + 2Cu(OH)₂  R—C + 2CuOH + H₂O
havorang sariq
H OH
0 ° C
2CuOH  Cu₂O + H₂O
sariq qizil
Bu reaksiyada oksidlovchi mis bo‘lib, uning oksidlanish darajasi +2 dan +1 gacha qaytariladi.
Birikish reaksiyasi karbonil gruppasidagi uziladigan p- bog‘lanishi bilan bog‘liq. Uning uzilgan joyiga atomlar va atomlar gruppasi birikadi, masalan, metanol bilan vodorod aralashmasi qizdirilgan katalizator ustidan o‘tkazilganda, u metanolgacha qaytariladi:
O
t., katalizator
H—C + H₂  H₃C—OH
metanol
H
metanal
Boshqa aldegidlar ham vodorodni xuddi shunga o‘xshash biriktiradi.
Aldegidlarga sianid kislota ta’sir qildirilsa (kaliy sianid ishtirokida), oksinitrillar hosil bo‘ladi:


O

3 3
CH —C + H—CN  CH —CH—OH H CN
- oksipropion kislota nitrili