Maxsus, kasb-hunar ta’limi

2.2- rasm. Valent orbitallarning sp- gibridlanishi.
o‘zaro o‘zgaradi va bir xil shakl hamda energiyaga ega bo‘lgan elektron orbitallar hosil bo‘ladi. Gibrid orbital asimmetrik va yadrodan bir tomonga qattiq cho‘zilgan bo‘ladi.
Gibrid orbitallar elektronlarining ishtirokida hosil bo‘la- digan kimyoviy bog‘lanish gibridmas sof s- va p- orbitallar- ning elektronlari ishtirokida hosil bo‘lgan bog‘lanishdan puxtaroq bo‘ladi, chunki gibridlanishda orbitallar bir-birini ko‘proq qoplaydi. Muayyan atomning bog‘lanishlari hosil bo‘lishida turli tipdagi elektronlar (bizning misolimizda s- va p- elektronlar) ishtirok etganda gibridlanish amalga oshadi. Bunda gibrid orbitallar soni dastlabki orbitallar soniga teng bo‘ladi. Shunday qilib, BeCl₂ molekulasida kimyoviy bog‘la-
nish hosil bo‘lishida markaziy atomning, ya’ni berilliyning
bitta s- va bitta p- elektroni ishtirok etadi. Bu holda orbi- tallarning sp-gibridlanishi (es-pe- gibridlanish deb o‘qiladi) sodir bo‘ladi (2.2- rasm). Ikkita gibrid orbital bir-biriga nis- batan 180° li burchak ostida joylashadi, ya’ni BeCl₂ mole- kulasi chiziqsimon shaklda — uchala atomning hammasi bir chiziqda joylashgan (2.3- rasm).
Bor xlorid BCl₃ molekulasida markaziy atom orbitallari sp²-gibridlanadi (es-pe — ikki gibridlanish deb o‘qiladi). Bor atomida (elektron tuzilishi 1s² 2s² 2p¹, qo‘zg‘algan holatida 1s² 2s¹ 2p²) gibridlanishda bitta va ikkita p- elektronlar
orbitallari ishtirok etadi; buning natijasida bir-biriga nisbatan 120° li burchak ostida joylashgan uchta gibrid orbitallar hosil



2.3- rasm. BeCl₂ ning chiziqsimon molekulasi.



(s + p + p)- orbitallar uch sp²- orbitallar