Медиа дискурсларда “Ғурур” концетини ифодаловчи бирликларнинг лингвокультурологик тадқиқи

3.2 Qiyoslanayotgan tillarda g‘urur konseptining paremiologik birliklarda ifodalnishi
Dunyoning umumiy til tasvirining eng muhim tushunchalaridan biri bo‘lgan g‘urur millat hayotining dunyoqarashi koordinatalari tizimida yetakchi o‘rinni egallaydi va zamonaviy odamlarning mustaqillik va ma'naviy yetuklik darajasini belgilaydigan o‘ziga xos ko‘rsatkichdir.
G‘urur shaxs va uning jamiyatdagi o‘rni haqidagi g‘oyalarini aks ettiradi. Hozirgi vaqtda "mag‘rur odam" maqomi bir xil emas: bir tomondan, o‘z "men" ning ijobiy qadriyatini anglamasdan, to‘laqonli shaxsni rivojlantirish mumkin emas.
ikkinchi tomondan, g‘ururni manmanlik, salbiylik manbai, barcha illatlarning asosi va shaxsning ma'naviy tanazzulining sababi sifatida talqin qilish mumkin. Mag‘rurlik kontseptsiyasida qutbli semantik talqinlarning kombinatsiyasi uni juda muammoli qiladi, ammo shu bilan ko‘proq faol madaniy tadqiqotlar uchun jozibador obyekt bo‘lib xizmat qiladi. Konsept biz tomonimizdan ularni turli fanlar ma’lumotlari asosida madaniyat elementlari sifatida o‘rganuvchi kulturologik yo‘nalish doirasida ko‘rib chiqiladi. Ushbu tendentsiyaga mos ravishda Yu.S. Stepanov tushunchani "inson ongidagi madaniyat laxtasi", so‘z bilan birga keladigan g‘oyalar, tushunchalar, bilimlar, uyushmalar, tajribalar "to‘plami", "insonning aqliy dunyosidagi madaniyatning asosiy hujayrasi" deb talqin qiladi.
Bir qator psixologik, lingvistik, axloqiy va falsafiy manbalarni o‘rganish g‘urur alohida shaxs uchun ham, butun jamiyat uchun ham alohida qadriyat, degan xulosaga kelishga imkon beradi. Tadqiqotchilar g‘urur tuyg‘usini va uning tajriba shakllarini to‘laqonli shaxsning psixologik shakllanishi va rivojlanishining ajralmas bosqichi deb hisoblashadi .¹¹⁶ Zamonaviy hayot haqiqatlari ilmiy izlanishlarga zid emas: mag‘rur odam doimo o‘z-o‘zini anglash va takomillashtirish yo‘lida va o‘z mamlakati bilan faxrlanadi, chunki o‘z xalqi o‘zini jamiyatning to‘laqonli a'zosi sifatida his qilish imkonini beradi. Butun jamiyatga kelsak, uning faoliyatining ba'zi jihatlari bevosita ushbu tuyg‘uning mavjudligiga bog‘liq: "g‘urur qandaydir tarzda ijtimoiy o‘zaro ta'sir to‘qimalariga singib ketgan va ijtimoiy tuzilishga uning muhim xususiyatlarini beradi" .¹¹⁷ Mag‘rurlik kontseptsiyasining psixologik tarkibiy qismi insonni unga xos bo‘lgan hissiy tajriba sifatida bilish bilan ifodalanadi. Mag‘rurlikning aktuallashuvi ko‘pincha quvonch, qoniqish, ilhom va ishtiyoq tuyg‘ulari orqali sodir bo‘ladi. Mag‘rurlik ikkilanish bilan tavsiflanadi: bir tomondan mag‘rur odam bir qator ijobiy his-tuyg‘ularni boshdan kechiradi, kuch va quvvat to‘lqinini boshdan kechiradi, o‘zini ishonchli his qiladi,
oson va erkin, dunyoni borligicha qabul qila oladi. Boshqa tomondan, mag‘rurlik tajribasi, o‘ziga nisbatan tanqidiy munosabatni yo‘qotib, odamlarga takabburlik va takabburlik bilan munosabatda bo‘lishga olib keladi.
G‘ururning o‘ziga xos ko‘rinishi vatanparvarlik – o‘z mamlakati, Vatani, millati bilan uning ijtimoiy va madaniy yutuqlari bilan faxrlanishdir. Vatanparvarlik
Vatanga sadoqat, fidoyilikka tayyorlik, uning manfaatlari uchun qayg‘urishda namoyon bo‘ladi. Kamdan-kam hollarda vatanparvarlik salbiy xislatlarga ega bo‘lib, shovinizmga - nafrat, boshqa xalqlarga nisbatan nafrat va nafratni targ‘ib qiluvchi o‘ta millatchilikka aylanishi mumkin.
milliy adovatni qo‘zg‘atish.
Etika mag‘rurlikni axloqiy kategoriyalar nuqtai nazaridan ko‘rib chiqadi. Etika lug‘atida, «g‘urur – ijtimoiy-axloqiy tuyg‘u, inson shaxsining o‘z-o‘zini anglashining namoyon bo‘lish shaklidir. O‘z-o‘zini hurmat qilish kabi, g‘urur ham odamlarning xatti-harakatlarini ma'lum bir tarzda boshqaradi va tartibga soladi; odamdan uning o‘zi haqidagi g‘oyalariga mos keladigan va unga nima qilishiga imkon bermaydigan xatti-harakatlarni talab qiladi.
Xristian ta'limotida mag‘rurlik tushunchasi keskin salbiy ma'noga ega. O‘zining xatti-harakatlari yoki boshqa odamlarning yutuqlari bilan mag‘rurlik namoyon bo‘lishiga imkon beradigan dunyoviy axloqdan farqli o‘laroq, nasroniy axloqi o‘zining yoki boshqa birovning xizmatlarini tan olishni / tan olmaslikni qabul qilib bo‘lmaydi, chunki inson yaxshi va nima yomon narsa haqida to‘liq ma'lumotga ega emas. Bu ilm faqat Xudoga tegishli; inson hukm qilish va baholash mas'uliyatini o‘z zimmasiga olib, o‘zini Xudoga tenglashtiradi va Qodirga o‘xshatish axloqiy tanazzulga sababdir. E'tibor bering, orientatsiya metaforasi "yuqori-pastki" g‘urur tuyg‘usini bildiruvchi yoki mag‘rur shaxsni ifodalovchi frazeologik birliklar va maqollarning hosil bo‘lish jarayonida eng faol ishtirok etadi: "Yuqori" koordinata asosan baholashning salbiy spektri bilan tavsiflanadi. ,
3-Kabburlik: o‘zini katta ko‘rish bilan “buyuklik”, o‘zgalarni kichik ko‘rish bilan esa “kibr” ma’nosini bildiradi.
4- Kibr: Katta tutish, o‘ziga ortiqcha baho berish. O‘tgan fe’lning kelishigi bo‘lgan arab tilida “ٌ a ru b a k” fe’li shu ma’noda qo‘llangan.
5- Kibr: g‘olib bo‘lmoq, o‘jar bo‘lmoq, bir narsani bilsa ham inkor etmoq.
10:0 ẗ a ra bạ a k m ً a ra b a ạk
6-Kabburlik: Ulug‘lik, ulug‘vorlik, takabburlik, o‘zini ko‘rmaslik, o‘xshatish; soot, takabburlik, mag‘rurlik.
7-Kabburlikka, takabburlikka, o‘zini buyuk ko‘rsatishga majburlash va majburlash: ٌ u rū b a ka ta y -ٌ a ruő b a ka t '', buyuklikka boy bo‘lmoq, buyuklikka ega bo‘lmoq. ''
8- Kibr: Nasab jihatidan kattaroq bo‘lmoq degan ma'noni bildiradi. bu ma'no
9- Bir narsani ulug‘ ko‘rmoq, kibrli bo‘lmoq, uning yonida katta bo‘lmoq: ً ¹¹⁸
Kibr-boshqa odamlardan ustunlik va buyuklikni da'vo qilib, odamlarga e'tibor bermaslik, o‘zini boshqacha ko‘rish va boshqa odamlarga hurmat ko‘rsatmaslikdir.Kabburlik - odamlarning haqiqatni qabul qilishiga to‘sqinlik qiladigan yomon xulq. Shuning uchun ham kibr ko‘p odamlarni to‘g‘ri yo‘lga kirishdan to‘sdi.Alloh taolo marhamat qiladi: “Men yer yuzida nohaq kibrli kimsalarni oyatlarimizdan o‘chiraman, agar ular har bir oyatni ko‘rsalar, unga iymon keltirmaslar. To‘g‘ri yo‘lni ko‘rsalar, unga ergashmaydilar, agar fitna yo‘lini ko‘rsalar, unga ergashadilar." Ular bizning oyatlarimizni yolg‘onga chiqarganlari va ulardan g‘ofil bo‘lganlari uchun yo‘lga ergashadilar".¹¹⁹
Qurtubiy bu oyatni shunday tafsir qiladi: Alloh taolo mutakabbirlik qiluvchilarni Qur’onni tushunmaslikdan qaytaradi. Baʼzi mufassirlarning fikricha, Alloh taolo mutakabbirlik qiluvchi kishilarni Qurʼonga iymon keltirishdan va undan foyda olishdan qaytaradi. Bu ularning takabburliklari uchun jazodir.Alloh taolo Qurʼoni karimda oʻzini boshqa odamlardan ustun sanaydigan mutakabbirlik qiluvchilarni yoqtirmasligini ochiq-oydin bayon qilgan.¹²⁰