Media maydonda axborot tarqatish Reja

Fakt – tekshirish mumkin bo‘lgan empirik bilimdir, lot. factum - amalga oshirilgan so‘zidan olingan bo‘lib– “haqiqiy, to‘qilmagan hodisa, voqea…” degan ma’noni anglatadi. Fikr esa nimadir haqida kimningdir tushunchasi, shaxsiy xulosasi, hissiy munosabatni talqin qilishga asoslangan to‘liq obyektivlikka erishish imkoni bo‘lmagan ishonch, ta’kid, nuqtai nazar.

Fikr va Fakt

Fakt
Fikr
Xolislik
Subyektivlik

Masalan, stoldagi gulning rangi, uzunligi, hajmi, narxi va hk haqidagi axborotlar fakt bo‘lishi mumkin. Uning xushbo‘yligi, chiroyliligi, yoqimliligi fikrdir. Bunda faktni tekshirish mumkin, lekin fikrni tekshirib bo‘lmaydi.

Axborot manbalari

Rasmiy
Mansabdor shaxslar, tashkilotning matbuot xizmatlari bayonotlari, vakillarining bayonotlari, qonunlar, statistika, arxivlar, tadqiqotlar
Norasmiy
Guvohlar, jabrlanuvchilar, insayderlar, sobiq xodimlar, xatlar, kundaliklar, shaxsiy arxivlar, tasdiq xatlari

Faktlarni tekshirish algoritmi

Tugal o‘qish
Yangilikni oxirigacha o‘qish, faqat sarlavhasini o‘qib, xulosa chiqarmaslik
Axborot manbasini topish
Birlamchi axborot manbasini topish
Mantiqiy yoki kognitiv buzilishlar
Matnni umumiy tahlil qilish, undagi mantiqiy izchillikka e’tibor berish
Skeptisizm
Barcha detallarni shubha ostiga olish, skeptik yondashish.
Stilistikaga diqqat qilish
Matn stilistikasiga diqqatli bo‘lish. "Shok! Shok! Shok!", "Buni darhol o‘qing!".... Jiddiy xabarlar bunday boshlanmaydi.
Axborot manbasini baholash
Axborot manbasining ishonarlilik darajasini baholash
Vizual kontentlarni alohida tahlil qilish
Vizual kontentlarni alohida instrumentlardan foydalanib tahlil qilish

Vizual kontent

Ishontirish vositasi