Mehmonxona xo`aligini boshqarish

---

MEHMONXONA XO`ALIGINI BOSHQARISH 
Reja: 1.Mehmonxona xo`jaligi va uning ahamiyati
2.Mehmonxona xo`jaligini boshqarishning obyektiv zarurati
3.Boshqaruv nazariyasi tushunchasi va mohiyati
4.Boshqaruv nazariyasining maqsadi va funksiyalari
1.Mehmonxona xo`jaligi va uning ahamiyati Mehmonxona industriyasi 
mehmondustlik tizimining mohiyatidir. U insoniyat tarixidagi har qanday ijtimoiy 
formatsiyaga xos bo`lgan mehmonni hurmat qilish, uni kabul qilib olish va xizmat 
ko‘rsatish tantanalari kabi eng qadimgi an‘analaridan kelib chiqadi. Shuni 
ta‘kidlash kerakki, mutlako tranzit turistlar va ekskursion xizmat ko‘rsatish 
hisobiga yashaydigan turistlik markaz va joylar mavjud. Lekin, bu holda yaxshi 
foyda olish uchun turistlik mahsulot tovarni tashkil qiluvchi xususiyatga ega bulish 
kerak. Mehmondo‘stlikning (mehmon qabul qilish) bugungi industriyasi - bu 
region yoki turistlik markaz xo‘jaligining eng kuchli tizimidir va turizm 
iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismidir. Mehmon qabul qilish industriyasini 
kollektiv va individual joylashtirishning turli xildagi otellar, mehmonxonalar, 
motellar, yoshlarning xostel va yotoqxonalari, 8 apartamentlar, turistlik xutorlar, 
shuningdek turistlarni joylashtirishda ishtirok etuvchi xususiy sektor vositalarini 
tashkil etishdir. Dunyo amaliyotidan ko`rinib turibdiki, turizmning asosiy 
tarmoqlaridan biri bo`lgan mehmonxona industriyalarini rivojlantirish muhim 
omillardan biri hisoblanib, mehmonlarning asosiy ehtiyojlarini qondirishda 
mehmonxona industriyalarining o`rni beqiyos.
2.Mehmonxona xo`jaligini boshqarishning obyektiv zarurati Menejment 
sohasining muhim yo`nalishlaridan biri - mehmonxona xo`jaligi menejmentida 
samarali tashkil etish va boshqarish muhim vazifalardan hisoblanadi. Ayniqsa, bu 
jarayon aholi turmush darajasini yuksalib borishi bilan taraqqiy etishi ko`zga 
tashlanadi. Shu sababli ham, O`zbekiston Respublikasi hukumati sohasi 
rivojlantirishga katta ahamiyat berib mehmonxonalarda mehmonlarga 
mehmonxona xizmatlarini ko`rsatish turlarini kengaytirishga alohida e‘tibor 
qaratmoqda. Bu borada respublikamizda butun dunyoda amalga oshirilayotgan 
boshqaruv uslublari va xizmat ko`rsatish turlarini tizimli o`rganish va bu boradagi 
yangi valyuta manbalarini izlab topish maqsadga muvofiq. O`zbekiston 
Respublikasida mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab, hukumatimiz 
turizmga alohida e‘tibor qaratib, turistik mehmonxonalarni jahon andozalari 
darajasida ta‘mirlash va yangi zamonaviy mehmonxonalarni bunyod etish kabi 
muhim vazifalarni belgilab oldi hamda bu sohaga katta sarmoyalarni jalb etdi. 
Bugungi kunga kelib, O`zbekistonda bir qator jahon andozalari talablariga to`liq 
javob beradigan mehmonxonalar qurilib, ishga tushurildi.

---

3.Boshqaruv nazariyasi tushunchasi va mohiyati Ma‘lumki, bugungi kunda 
mehmonxona sohasining klassik boshqaruv tizimi hayotimizga kirib kelayotgan 
yangi informatsion texnologiyalar va ―nou-xau‖lar ta‘sir ko`rsatmoqda va joriy 
qilingan markazlashgan rezervatsiya tizimlariga bog`liq ravishda shakllanmoqda. 
Mehmonxona faoliyati bilan shug`ullanuvchi xodimlarning malakasini oshirish, 
ularga yangi informatsion texnologiyalarni o`rgatish, shuningdek chipta sotish, 
normativ hujjatlar bilan ishlash madaniyatini oshirish dolzarb vazifa sifatida 
alohida tadqiqot olib borishni taqozo etadi. Mazkur kursda mehmonxona 
xo`jaliligining o`rni hamda mehmonxona industriyasini rivojlantirish va 
boshqarishning muhim xususiyatlari bayon etiladi. Shu bilan birga, O`zbekiston 
Respublikasida mehmonxona servisini boshqarishning zamonaviy usullari va ular 
samaradorligini oshirish imkoniyatlari ko`rsatib berilgan. Ayniqsa, iqtisodiyotni 
modernizatsiyalash sharoitida mehmonxona xo`jaligi korxonalari menejmentining 
yo`nalishlari: turistlarni joylashtirish masalalari, mehnat jarayonlari boshqarish, 
tashkiliy-boshqaruv tuzilmani takomillashtirish, avtomatlashtirilgan boshqaruv 
axborot tizimlarini shakllantirish, shuningdek, biznesning samarali boshqaruv 
hisobini yuritish siyosatiga alohida e‘tibor qaratiladi.
4.Boshqaruv nazariyasining maqsadi va funksiyalari Mehmonxona 
industriyasining o`ziga xos xususiyatlariga muvofiq boshqaruv siyosati 
belgilanadi: - asosiy mehmonxonalar xaftaning har kunida va kechayu-kunduz 
ishlaydi; 9 - narxlar belgilab qo`yilgan va yuqori, taklif ham qayd qilingan, ammo 
talabga bog`liq holda ular mavsumiy o`zgarib turadi; - bu industriya ham ishlab 
chiqarish va ham xizmat ko`rsatish; - barcha xizmatlar bevosita mijozlarga 
qaratilgan, ammo taqdim etilgan mahsulot sezilarli yoki sezilarsiz tabiatga ega; - 
ko`pgina jarayonlar uyg`unlashgan, ulardan aksariyati ayni vaqtda bajariladi; - 
ko`pincha juda ziq vaqt va yuqori daraja muvofiqlashuv (koordinatsiya) talab 
qilinadi; - menejerlardan asosan boshqaruv sohasida mahorat va yuqori 
professionallik talab qilinadi; - oliy toifali bo`lishni talab qiladigan mehnatdan 
tashqari, oliy toifali bo`lishni talab qilmaydigan mehnatlar mavjud; - aksariyat 
mehnatga kam ish xaqi to`lanadi; - xodimlarni ishdan tashqari vaqtda ishlashga 
majbur qiladi; - ayol kishilar va yoshlarni soatbay mehnat xissalari katta; - 
aksariyat xodimlar o`zga mamlakatdandir; - xodimlar qo`nimsizligi katta.