Mehnat bozori, turmush darajasi va daromadlari tengsizligi

Mavzu:
“Mehnat bozori, turmush darajasi va daromadlari tengsizligi”
(O’zbekiston misolida)

Mundarija:

Kirish. 2

Kirish.

Hozirgi davrda har bir davlat o’zining aholisini turmush darajasini yaxshilashga harakat qilmoqda, chunki bu ko’rsatkichi davlatlar rivojini ta’minlaydi. Bu yo’lda davlat asosan daromadlar tengsizligini kamaytirish ishsizlikni oldini olishga qaratilgan o’zining siyosatini olib boradi. Ammo dunyoda yuz bergan iqtisodiy-moliyaviy krizis davrida ishsizlarning soni ortib ketganligi va aholi daromadlarining tengsizligini ortganini ko’rishimiz mumkin. Bu albatta turli xil omillar natijasida yuz bergan.
Ishsizlikka qarshi kurashishda davlatning asosiy vazifalardan biri, yangi ish o’rinlarini barpo etish va ish bilan band bo’lmagan aholini banligini ta’minlashdan iborat,ammo xuddi “besh qo’l barobar” bo’lmaganidek ishchilar malakasi ham xar xil bo’ladi. Bu esa aholi daromadlarining asosi bo’lmish ish xaqiga ta’sir etadi, natijada daromadlar tengsizligi yuzaga chiqadi.
Agar davlatda daromadlar tengsizligi ko’rsatkichi yuqori bo’lsa bu davlatda aholi turmush darajasi ijobiy bo’lmaydi ya’ni daromadlar tengsizligi aholi turmush darajasi aniqlovchi omillardan biri ekan.
Bundan tashqari turmush darajasini aniqlashda turli xil ko’rsatkichlar mavjud. Bu esa o’z navbatida turli xil noqaniqliklarni keltirib chiqaradi. Ulardan asosiylarini quyida sanab o’tamiz.
Davlatlar mehnat bozorini boshqarib turadi va ishsizlar uchun nafaqalar to’laydi, yoki turli fondlarni tashkil topishini rag’batlantiradi. Shu bilan birga yangi ish o’rinlarini yaratishda ham davlatning o’rni katta hisoblanadi. Bularning barchasi esa aholi daromadlarini tengsizligini yuzaga kelishini oldini olish maqsadida amalgam oshiriladi.
Bu mavzuning dolzarblik sabablaridan yana biri shuki, hozirgi kunda iqtisodiy fanlar sohalariga yana bir yangi soha “Mehnat iqtisodiyoti”ning qo’shilish va rivojanib borayotgani ko’rishimiz mumkin.
Yana qo’shimcha sifatida O’zbeikston olib borilyotgan islohotlar haqida to’xtalib o’tmoqchiman. Prezidentimiz I.A.Karimovning 12.11.2010 kungi ma’ruzasida ta’kidlanganidek: “Islohatlarimizning keyingi boshqichida “Tadbirkorlik faoliyatini erkinliginining kafolatlari to’g’risidagi”,”Xusisiy korxona to’g’risidagi”,”Valutani tartibga solish to’g’risidagi”,”Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risidagi”, “Fermer xo’jaligi to’g’risidagi” qonunlar, yangi tahrirdagi Soliq kodeksi va iqtisodiyotni isloh etish bo’yicha qa’bul qilingan umumiy hisobda 400dan ziyod qonun hujjatlari ishlab chiqilib, qabul qilindi va joriy etildi.Ularning barchasi iqtisodiyotimizni yanada liberallashtirish va modernizatsiya qilishda nafaqat mustahkam huquqi asos, balki amalgam oshiraloygat bozor islohotlarining ortga qaytmasligining kafolati bo’lib xizmat qilmoqda”¹ bu borada nechog’li keng ko’lamli ishlar olib borilyotganini anglatib turibdi.
Quyida biz dastlab mehnat bozorining tuzilishi va undagi talab va taklifning o’zaro munosabatiga to’xtalib o’tamiz,so’ngra daromadlar tengsizligi qanday yuzaga kelishini va unga qarshi davlat tomonidan qilinadigan ishlarni yoritib berishga xarakat qilamiz xarakatga, va nihoyat shu ikki omil ta’sir etuvchi turmush darajasini ko’rsatkichlari haqida batafsil to’xtalib o’tamiz.

1^ “Mamlakatizda demokartik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlasntirish konsepsiyasi” I.A.Karimov 12.11.2010 ( 18-bet)