Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

SHamol yuklamasi. Dovul shamollari ko’pchilik muhandis qurilmalarini 
avariyasiga sabab bo‘ladi. Bino va inshootlarning shakli 
balandligiga qarab 
aerodinamik samarasi har-xil bo‘ladi. Bino tomi ikki yonga qiyali qilib 
yopilganda shamol keladigan tomoni ko‘tarilishi mumkin. Binoning tomi engil 
material bilan yopilganida esayotgan shamol kuchi uni og‘irligidan ko‘p kuch 
hosil qilib ko‘tarib yuborishi mumkin. Sifatli taxlil uchun modellarda sinab 
ko‘rish yoki mavjud inshootlarni kuzatish kerak 
Zilzila yuklamasi. Er qatlamining tebranishi uchun uning yorilishiga, 
buzilishiga olib keladi. Zilzilaning markazidan tarqaladigan tebranish, qurilgan 
inshoot poydevoriga ta’sir etadi. Zilzila paytida tebranishning binolarga ta’siri. 
Zilzila tebranishi qurilmalarda ko‘plab vayronalarga sabab bo‘ladi. SHu sababli 

---

92 
zilzila bo‘ladigan hududlarda maxsus choralar ko‘rilishi kerak, poydevorlarni 
mustahkamligi birlashtiruvchi burchaklarning qo‘shimcha mustahkamlash va 
hq 
Turar-joy va jamoat binolarining er osti qismlari erto‘lali, texnik erto‘lali va 
erto‘lasiz turlarga bo‘linadi. 
Binoning yerto’laqismida har xil yordamchi xonalar bo‘lib, ularda binoni
normal ekspluatatsiya qilishga yordam beradigan uskunalar joylashadi. 
Hozirgi paytda binolarni isitish sxemasi markazlashtirilganligi tufayli 
podvalli binolar soni kamayib bormoqda. 
Muhandislik tarmoqlari va bino ichidagi aloqa kommunikatsiyalari texnik 
erto‘lalarga o‘rnashtiriladi. Binoning yerto’ladevorlari odatda erto‘lasiz bino 
poydevori mate-riali bilan bir xil bo‘ladi. Ular tuproqning gorizontal bosimiga 
etarlicha bardosh beruvchi, erto‘lasi isitiladigan binolarda esa issiqlikni saqlash 
xususiyatlariga ham ega bo‘lishi kerak. Yerto’laxonalarini shamollatish va 
yoritish uchun er sathidan pastda joylashgan deraza o‘rnatiladi va o‘z navbatida 
deraza oldida maxsus chuqur qoldiriladi. 
Yerto’laqavati xonalariga bino ichidan, ya’ni zina katagida joylashgan yoki 
bino tashqarisida joylashgan, alohida chuqurga o‘rnatilgan bir marshli zinalar 
orqali kiriladi.