Ámeliy jumıs Metall hám birikpeler korroziyalanish (tat basıw ) procesi hám korroziyalanishdan saqlanıwdı úyreniw. Metallemes materiallar hám olardan tayarlanatuǵın detallarni úyreniw. Plastmassalar hám olardıń dúzilisin úyreniw

Metallemes materiallar hám olardan tayarlanatuǵın detallarni úyreniw. Plastmassalar hám olardıń dúzilisin úyreniw.
Jumıstıń maqseti: Polimer hám metallardıń birikpelerinen ónim bolǵan konstruksiyalar. Metallopolimer konstruksiyalarda adgeziyali baylanısıwdıń tábiyatı. Polimerlardiń metallarǵa bolǵan adgeziyani basqarıw usılları. Polimer qatlamlarınıń antifrik ózgesheliklerine modifikaciyalawdıń tásiri.
Teoriyalıq maǵlıwmatlar. Watanımızdıń ekonomikalıq ǵárezsizligin bekkemlew, xalqımızdıń barǵan sayın artıp baratırǵan talapların jáne de tolıqlaw qanaatlandırıw ushın sanaattı hám awıl-xojalıǵın úlken adımlar menen rawajlandırıw kerek. Islep shıǵarıw texnikasın jetilistiriw bolsa jańa materiallardı barǵan sayın kóbirek jaratıw hám olardı óndiristiń jańa texnologiyasın jaratıwdı talap etedi. Házirgi zaman sanaatında hám awıl xojalıǵında isletiletuǵın mashinalar júdá kóp súykelisiw ústlerine (sirtlariga) iye bolıp, olardıń ádewir bólegi kúshler tásir etiwshi sharayatlarda isleydi. Súykelisiw jupların jetilistiriw ámeldegi materiallardı modifikasiyalash hám jańa materiallardı, atap aytqanda, polimerlardi qollaw esabına bolıwı múmkin. Laboratoriya izertlewleri hám antifriksion polimer materiallarınıń qollanıwdaǵı tájiriybeler kórsetedi, eń ekonomikalıq nátiyjelilik hám texnologiyalıq tárepten qolaylıq olardı qatlam retinde qollawda eritiw bolıp tabıladı.
Mısalı, mashina hám mexanizmlerdiń súykelisiw jubida polikaproamid (kapron) qatlam kóp tarqalǵan. Bunday qatlamlar metalldı qızdırılǵan maydanına poroshok jaǵdayındaǵı polimerdi búrkiw jolı menen alınadı. Sonday etip, hár túrlı fizikalıq- ximik, elektr hám mexanik ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan joqarı molekulyar birikpelerdi (polimerlarni) sanaat kóleminde islep shıǵarıw, mashinasozlikning progressiv texnologiyasın shólkemlestiriwge mashina hám mexanizmlerdiń ózine túser bahasın hám salıstırma salmaǵın kemeytiwge, sonıń menen birge, sanaat estetikasi talapların barǵan sayın tolıqlaw qandırıwǵa járdem beredi. Polimerlarda sáwlelengenlengen mexanik, antifriksion, elektroizolyatsiya, áyyemgiorrizion hám soǵan uqsas zárúrli ózgeshelikler olardı mashina bólimlerinde qara hám reńli metallarni, sonıń menen birge olardıń qımbat bahalı eritpelerin bólekan almastırıwǵa múmkinshilik beredi.
Bul tarawda Belorusda alıp barılǵan izertlewler sonı kórsetedi, bunday materiallar súykelisiwde isletiletuǵın dástúriy babbit, bronza, shoyın sıyaqlı materiallar menen biymálel bellasha alar eken. Poroshok jaǵdayındaǵı polimer materiallarınan qatlam alıw salıstırǵanda jańa jónelis bolıp tabıladı. Bul jónelistiń vujudga keliwi jáne onıń rawajlanıwı polimer óndiristiń júdá tez ósiwi, sonnan islep shıǵarıw ónimlerin korroziyadan saqlaw hám olarǵa dekarativ kórinis beriw sıyaqlı talaplardıń talapsında kelip shıǵadı. Mısalı, burınǵı Sovet birlespeinde 15 jıl dawamında (1950-1965 y.) polimer islep shıǵarıw 75 mıń tonnadan 871 mıń tonnaǵa kóterilgen bolsa, AQShda tap sol dáwir dawamında 1.1 million tonnadan 5,6 million tonnaǵa shekem ko'paytirildi. Birinshi márte polimer qatlam bunnan 20 jıl aldın gaz - jalınlı usılda alınǵan edi. Sonnan berli qatlam alıw usılları rawajlanıp kelayotir. Mısalı, AQSh de qatlam alıw menen 1959 jılda 20 ta eń iri firmalar shuǵıllanǵan bolsa, házir olardıń sanı 100 den asıp ketti. Burınǵı Sovet Birlespeinde ilimiy tekseriw institutlarında, kárxanalarda hám konstruktorlıq byurolarida alıp barılǵan ilimiy izertlewler nátiyjesinde júzlegen kárxanalarda qatlam alıw usılları júdá keń qollanila baslanǵan.





Tolıqlawısh hám armaturanıń tártipsiz (a-g, i), bir kósher baǵdarında (d-z) hám de quramalı (n, l, m) jaylasıwın túsintiriwshi sızılma : a-untaq, b-kalta talshıqlar, v-payraxalar, g- untaq menen kalta talshıqlar qospası, d- kalta talshıqlar, ye-i- uzın talshıqlar, j- toqıma hám juqa materiallar shıǵındısı, z- toqıma hám untaq qospası

Polimer qatlamlar haqqında polimer hám metallarning birikpelerinen payda bolǵan konstruksiyalar. Mashina hám mexanizm bólimleriniń hám sol esapta súykelisiw jupining tiykarǵı materali metallar esaplanadı. Metallar joqarı bekkemlikke, ıssıbardoshlikka, joqarı ıssılıq ótkezgishlikke hám sol sıyaqlı basqa qımbatlı qásiyetlerine iye. Ámelde metallardan qálegen konstruksiya daǵı mashina hám mexanizmlerdi tayarlaw múmkin. Lekin metallardan mashina bólimlerin soǵıw sermehnatli process bolıp tabıladı hám kóbinese bul process metall shıǵındısına kóbeytiwge alıp keledi (mısalı, metallarni stanoklarda kesip islew processinde).

Metallar, ásirese reńli metallar hám olardıń eritpeleri, qımbat bahalı (yamasa siyrek ushırasatuǵın ) kontruksion material esaplanadı. Sol sebepli házirgi zaman masshtabında islep shıǵarılıp atırǵan mashina hám mexanizmlerinde shiyki zat yamasa materiallardı tejew zárúrli mámleket jumisına aylanıp atır. Pikirimizning dálili ushın bir mısal keltiremiz: Angliyada belgilegen jerden aldın metallardan islengen konstruksiyalardıń korroziya nátiyjesinde jeyiliwi hár jılı 700 million funt sterling zálel keltiriwi esaplab shıǵılǵan. Sonday etip, jeyiliwge joqarı dárejede shıdamlı, bekkem hám jeńil bolǵan materiallardı jaratıw aktual wazıypalardan esaplanadı. Polimer kontruksion materiallar bolsa, kóbinese joqarıda kórsetilgen talaplardı jetkilikli dárejede qandiradi. Olardıń salıstırma salmaǵı metallarga salıstırǵanda 5-8 ese kem bolǵan halda, jetkilikli dárejedegi bekkemlikke iye hám súykelisiw jupida metallar menen birge isletilingende júdá kishkene súykelisiw koefficiyentine iye bolıp, bul materiallardı jaqsı demferlash (terbelisti jutıw ) ózgesheligine iye.
Polimerlardan jasalǵan mashina hám mexanizmlerdiń ózine túser bahası kem bolıp, letallarni soǵıwda materiallardı qayta islew texnologiyası ápiwayı hám ańsat bolıp tabıladı. Biraq, polimerlar zárúrli kemshiliklerge de iye esaplanadılar. Mısalı, olardıń ıssılıq ótkezgishligi júdá tómen bolsa, ıssılıq ótkezgishlikgi júdá tómen bolsa, ıssılıq nurları astında tez eskirib mort bolıp qaladılar hám t.b. Lekin metall menen polimer qásiyetlerin salıstıratuǵın bolsaq, sonı kóriw múmkin, polimerlarda júk bolǵan kóp qásiyetleri metallarda anıq kórsetilgen hám kerisinshe metallarda júk bolǵan ayrıqshalıqlar polimerlarda bar bolıp tabıladı. Tuwrısıda, sol sebepli metallar menen polimerlarni qosıp birikpe payda etiw maqsetinde muwapıq.
Polimer menen metallardıń jaqsı qásiyetlerin ózinde sáwlelendirgen mashina hám mexanizm konstruksiyaların jaratılıwma bolǵan intilish, jańa metallopolimer kontruksion materialdı jaratılıwma sebep boldı. Metallar metallopolimer konstruksiyalarında, tiykarınan onıń bekkemligin, bikrligini, ıssılıq hám elektr ótkeruvshanligini asırıw ushın qollanilsa, polimerlar bolsa, sol konstruksiyaǵa, islew sharayatınıń talabına muwapıq, spesifik ózgeshelik beriw ushın isletiledi. Mısalı, metall korroziyalarini korroziyadan saqlawda, dekarativ kórinis beriwde, ximik aktiv ortalıqta islewi ushın normal sharayat jaratıwda, jeyiliwge islep atirǵan súykelisiw jupida metall maydanı juqa polimer qatlamı menen oraladı. Bunday qatlamlar metall maydanında poroshok yamasa juqa plyonka jaǵdayındaǵı polimerlarni eritiwden payda boladı. Polimerlarni metall maydanında juqa qatlam retinde isletiw degi muvafaqqiyatga tek polimer menen metall ortasındaǵı kerekli dárejedegi adgeziyani hám pútkil jumıs processinde onıń turaqlılıǵındı (turaqlılıǵın ) támiyinlew konstruksiyanıń islew qábileti hám sharayatın jaratıwdıń tiykarǵı faktorlarınan biri bolıp tabıladı.