Membrana ion nazariyasi Reja: Hujayra membranasining tuzilishi

Membrana ion nazariyasi
Reja:

1. 
   Hujayra membranasining tuzilishi
   
2. 
   Hujayra membranasining asosiy xossalari
   

Zamonaviy tasavvuriarga ko‘ra, biologik membrana- barcha tirik hujayralaming tashqi qavatini hosil qiladi. Membrananing o‘ziga xos belgisi, bu ulaming doimo yopiq maydonni hosil qilib turishidir. Membrananing bunday mikroskopik tuzilishi muhim funksiyalarini amalga oshirishda katta ahamiyatga ega.
1. To 'siq (barer) fu n k siy a si-membrana bu mexanizm yordamida konsentratsion
gradiyentlami yuzaga chiqaradi va o ‘z navbatida erkin diffuziyalanishga to‘sqinlik
qiladi. Bunday sharoitda membrana elektrogenez mexanizmlarida ishtirok etadi.
Bularga tinchlik potensialini hosil bo‘lish mexanizmi, harakat potensialining
generatsiyasi, bioelektrik impulslarining bir xil va har xil tabiatli qo‘zg‘aluvchan
tuzilmalarda tarqalish mexanizmlari kiradi.
2. Boshqarish funksiyasi - bu fimksiyaning mohiyati shundan iboratki, hujayra
tashqarisidagi biologik faol moddalaming retsepsiyasi natijasida membranadagi
fermentlar faolligining ortishi va ikkilamchi mesenjerlar mexanizmining ishga
tushirishi hisobiga hujayra ichi suyuqligi tarkibini va reaksiyalarini boshqarib turadi.
3. Noelektrik tashqi stimullaming (retseptorlarda) elektrik signallarga aylanishi.
4. Neyromediatorlarning sinoptik oxirlariga ajralishi.
Z am onaviy e le k tro n m ikroskop yordam ida aniqlanishicha hujayra
membranasining qalinligi (6-12nm). Kimyoviy tahlillar shuni ko‘rsatdiki, membrana
asosan lipidiar va oqsillardan tuzilgan, ulaming miqdori turli hujayralarda turlichadir.

Hujayra m embranasidagi molekular mexanizmlami o ‘rganilishning qiyinligi

shundaki, hujayra membranasi tozalab yoki ajratilib olinganida uning funksiyasi
buziladi. Hozirgi vaqtda hujayra membranasining bir necha modellari mavjud bo‘lib,
bulardan eng ko‘p tarqalgani suyuq-qurama modelidir. Bu modelga ko‘ra, membrana - ikki qavat fosfolipid molekulalardan tashkíl topgan. Molekulalami gidrofob
qismi ichkariga vagidrofil oxirlari esasuv fazasi tomon yo‘na!gan bo‘ladi. Bunday
tizimning ikki fazaga boMinishiga, ya’ni hujayra ichi va tashqarisigajudamos keladi.
Fosfolipid qavatga gfobulyar oqsillar kirib turadi va chekka gidrofil qismlari
suv fazasiga yo‘nalgan b o ‘lib, bular integrativ oqsillar deyiladi va turli
funksiyalami, jum ladan retseptor, fermentativ, ion kanallarini hosil qilishda,
molekula va ionlaming tashilishida ishtirok etadi.
Ion kanallarining tuzilishi va funksiyalari. N a \ K*, Ca2+,CI' ionlari hujayra
ichigavatashqarisigamaxsus suyuqlik bilan toMgan kanallarorqalio‘tadi. Kanaltarjuda kichik boMib (diametri 0,5-0,7 nm), hisoblar shuni ko'rsatadiki, kanallaming
umumiy yuzasi membrana umumiy yuzasining juda oz qismini tashkil qiladi.
Hozirgi vaqtda har xil ionlar uchun turli ko‘rinishdagi kanallar mavjudligi
isbotlangan. Ulaming ayrimlariga o‘ta xususiy, ayrimlari esa asosiy iondan tashqari,
boshqa ionlami ham o‘tkazishi mumkin. Ion kanaüari membrananing ikki muhiro
xossasini ta’minlaydi: bular selektivlik va o‘tkazuvchanlikdÍr.
Selektiv yoki tanlab o'tkazishni kanaldagi o‘ziga xos oqsil tizimlari amalga
oshiradi. Ko‘pgina kanallarda ionlaming o ‘tkazilishi membrana potensialining
kattaligiga bog’liq bo‘ladi.