Men keldimu,dunyo ko`rdimi foyda? Ketsam martabasi osharmi?Qayda!

B iror m sonining (miqdorning) qismini topish uchun m sonini b ga bo'lib, a ga ko’paytirish kifoya.
Misol. Uzunligi 240 m bo'lgan simning qismi qirqib olindi (4- rasm). Necha metr sim qirqib olingan?
Simning ulushi 240 : 6 = 40 (m) ni tashkil qiladi. Bu ulushlarning beshtasi 40 * 5 = 200 (m) ga teng bo'ladi, Javob: 200 m sim qirqib olingan.

1. 
   7- rasmdagi shakllarning qanday qismi bo'yalgan, qanday qismi bo'yalmagan? (a) ; b) )
   

2. ) 15 ning qismini; b) 219 ning qismini; d) 1035 ning qismini toping. (9; 146; )
3. a) 114 soni 513 ning; b) 1012 soni 6223 ning qanday qismini tashkil qiladi? (a) ; b) )
4. Hovuz 7 soatda suv bilan to'ladi. a) 1 soat; b) 3 soat; d) 5 soatdan keyin uning qanday qismi suv bilan to'ladi? a) ; b) ; d) )
BO'LISH VA KASRLAR.
Har qanday natural sonlarni bo'lish natijasini kasrlar yordamida ifodalash mumkin.
M:
Misol:Bo'linmalarni oddiy kasr ko'rinishida ifogalang: a) 3:7; ||b)2:10; d) 14 : 23; |e)9:1; | f) 25 : 5; || g) 87 : 19. (b) ; e) ; g) )
Yig'indini songa bo'lishda har bir qo'shiluvchilarni alohida-alohida bu songa bo'lib, so'ng hosil bo'lgan bo'linmalarni qo'shish kifoya.
M: (1236+642+18):3=1236:3+642:3+18:3=412+214+6=632.
2. Yig'indini songa bo'lish qoidasiga ko'ra ifodaning qiymatini toping:
a) (34+51):17 d) 156 : 26 + 364 : 26; f) (952 + 3528) : 56;
g) 1107 : 123 + 1353 : 123. J: (a)5; d)20; f)80; g)20)

Endi esa oddiy kasrlarni quyidagicha bo’laklarga ajratamiz:

1) To’g’ri kasrlar;
2) Noto’g’ri kasrlar;
3) Aralash kasrlar
To’g’ri kasrlar: To’g’ri kasrning surati hech qachon maxrajidan oshib ketmaydi yani surat maxrajdan kichik bo’ladi bu yerda o’rinli. Masalan: - to’g’ri kasar, sababi 5<8 .
To’g’ri kasr har doim 1 dan kichik bo’ladi.
Noto’g’ri kasrlar: Noto’g’ri kasrning surati maxrajidan har doim katta bo’ladi bu yerda o’rinli.Masalan: - noto’g’ri kasr , chunki 12>5.
Aralash kasrlar: Natural son va to’g’ri kasrning qo’shuv (+) belgisisiz yozilgan shakli aralash son deyiladi. Masalan: ,
ARALASH SONLAR.
Misol. 4 ta olmani uchta bolaga teng bo'lib bering (1.a- rasm).
Oldin bolalarga bittadan butun olma beramiz. So'ng qolgan bitta olmani 3 bo'lakka bo'lib, har bir bolaga bir bo'lakdan beramiz. Natijada har bir bolaga bitta butun olma va olmaning qismi, jami 1 + qismi tegadi
(2- rasm).

aralash sonning ifodasi bo'lib, 1 - uning butun qismi, esa kasr qismi deb yuritiladi. Butun va kasr qismi ajratib yozilgan sonlarni aralash sonlar (yoki aralash kasrlar) deb ataymiz.