Men ulardan bir nechtasini keltiraman. Bozor bu

1.2. Talabning mohiyati va asosiy elementlari
Inson o'z ehtiyojlarini qondirish uchun turli xil tovarlar va xizmatlarni sotib oladi. Natijada bozordagi har bir odam xaridor hisoblanadi. Aynan shu xaridorlar mahsulot yoki xizmatga talabni yaratadilar.
Talab iste'molchi tomonidan bo'lib, uning ehtiyojini ifodalaydi. Shuning uchun talab deganda bozorda sotiladigan tovarlar yoki xizmatlarga to'lovga qodir ehtiyoj sifatida tushunish kerak.
Talab har qanday ehtiyoj emas, faqat xaridorning puli bilan qo'llab-quvvatlanadigan ehtiyojdir. Bozor faqat pul bilan ta'minlangan ehtiyojlarni tartibga soladi.
Talabning kattaligi (hajmi) xaridorlar ma'lum vaqt ichida sotib olishlari mumkin bo'lgan eng ko'p tovar va xizmatlarga asoslanadi.
Talab narxi - bu ma'lum miqdordagi tovar uchun xaridor to'laydigan maksimal narx.
Talab funktsiyasi grafikda talab egri chizig'i sifatida ifodalanadi. Bu xaridorlar vaqt birligida sotib olishlari mumkin bo'lgan tovarning narxi va miqdori o'rtasidagi munosabatni ifodalaydi. Vertikal o'qda mahsulotning narxi, gorizontal o'qda esa unga talab qilinadigan miqdor belgilanadi.

1-rasm. Talab egri chizig’i
Grafikda biz ko'ramiz: mahsulot/xizmat narxi qanchalik baland bo'lsa, unga bo'lgan talab shunchalik past bo'ladi va aksincha, narx qanchalik past bo'lsa, talab shunchalik yuqori bo'ladi. Talab egri chizig'i talab qonunini ko'rsatadi.
Talabning kattaligiga ta'sir etuvchi omillarni ko'rib chiqing, ular talabning determinantlari deb ataladi. Asosiysi, mahsulotning narxi. Bu talab qonuniga muvofiq talabga ta'sir qiladi. Boshqa bir qator omillar talabning narx bo'lmagan determinantlari deb ataladi. Bularga quyidagilar kiradi:

1. Aholi daromadlari (aholi daromadlarining pasayishi talabning kamayishiga olib keladi va aksincha)

2. Aholining tarkibi (aholi tarkibida har qanday toifadagi kishilarning ustunligi ularni qiziqtirgan tovarlarga talabning oshishiga olib keladi)
3. Reklama va moda ta’sirida iste’molchi didining o‘zgarishi (reklama qilinmagan mahsulotga nisbatan talab ko‘proq bo‘ladi)
4. Aholining narxlarning o‘zgarishiga oid umidlari (agar aholi kelgusida narxlar oshishini kutsa, u holda hozirgi vaqtda tovarlarga talab ko‘payadi)
5. Bozordagi iste'molchilar soni (odamlar mahsulotga qanchalik ko'p talab qilsa, uning qiymati shunchalik yuqori bo'ladi)
6. Tovarlar - o'rnini bosuvchi (almashtiruvchi) va bir-birini to'ldiruvchi (bir-birini to'ldiruvchi) tovarlar narxlarining o'zgarishi.
Ushbu omillarni o'zgartirish grafikdagi egri chiziqning siljishiga olib keladi. Agar talab oshsa, egri chiziq o'ngga va yuqoriga siljiydi, agar talab kamaysa, egri chiziq chapga va pastga siljiydi.
Talab elastiklik bilan tavsiflanadi. U iste'molchining tovarlar bahosi, daromad darajasining o'zgarishiga munosabatini aniqlash imkonini beradi. Agar narx yoki daromadning kichik o'zgarishi talabning katta o'zgarishiga olib kelsa, u elastik, agar narx yoki daromadning katta o'zgarishi talabning kichik o'zgarishiga olib kelsa, u elastik bo'ladi.
Sezilarli darajada yuqori qiymatli tovarlar (hashamatli tovarlar) narxga egiluvchan talabga ega bo'lgan tovarlardir. Narxlari byudjet uchun qiyin bo'lgan tovarlar, masalan, zaruriy tovarlar, narx egiluvchan talabga ega bo'lgan tovarlardir.
Talab egiluvchanligining bir necha turlari mavjud:
1. Talabning narx egiluvchanligi:
2. Nuqta elastikligi
3. Yoyning elastikligi
4. Talabning daromad egiluvchanligi
5. O‘zaro egiluvchanlik
Talabning narx egiluvchanligi narxning 1% ga o'zgarishi ta'sirida talab miqdorining nisbiy o'zgarishini ko'rsatadi.
Ushbu turdagi egiluvchanlikka quyidagilar ta'sir qiladi: narxlar darajasining o'zgarishi, raqobatdosh yoki o'rnini bosuvchi tovarlarning mavjudligi, iste'molchining ularni qiziqtirgan tovarlar bozori to'g'risidagi bilimi va boshqalar.
Nuqta va yoy egiluvchanligini tahlil qilaylik.
Nuqtali elastiklik - talab egri chizig'ining ma'lum bir nuqtasidagi egiluvchanlik. Uni talab egri chizig'iga teginish orqali aniqlash mumkin. Nuqta egiluvchanligining qiymati tangens qiyaligining tangensiga teskari proportsionaldir.