Qalay rudalarida volfram, titan, lantanoidlar va boshqalar nodir metallarning qoʻshilmasi boʻladi. Bu rudalarni turli usullar bilan boyitib, tarkibida 50—70% Qalay boʻlgan konsentrat hosil qilinadi. Konsentratda boʻlgan A$ va 5 ni yoʻqotish uchun 600—700° da kuydiriladi. Temir, vismut, surma va boshqalar qoʻshilmalardan tozalash uchun konsentratga konsentrlangan NS1 eritmasi qoʻshib ishlanganidan keyin, qoddiq koʻmir bilan maxsus pechlarda eritiladi; tarkibida Qalay bor toshqollar qayta ishlanib, xomaki Qalay olinadi (uning tarkibida 94—98% Qalay boʻladi). Qalayni tozalashda 502, SO, A$203, A$N3kabi zaharli moddalar ajralib chiqishi sababli mehnat gigiyenasi qoidalariga rioya qilish lozim. - Qalay rudalarida volfram, titan, lantanoidlar va boshqalar nodir metallarning qoʻshilmasi boʻladi. Bu rudalarni turli usullar bilan boyitib, tarkibida 50—70% Qalay boʻlgan konsentrat hosil qilinadi. Konsentratda boʻlgan A$ va 5 ni yoʻqotish uchun 600—700° da kuydiriladi. Temir, vismut, surma va boshqalar qoʻshilmalardan tozalash uchun konsentratga konsentrlangan NS1 eritmasi qoʻshib ishlanganidan keyin, qoddiq koʻmir bilan maxsus pechlarda eritiladi; tarkibida Qalay bor toshqollar qayta ishlanib, xomaki Qalay olinadi (uning tarkibida 94—98% Qalay boʻladi). Qalayni tozalashda 502, SO, A$203, A$N3kabi zaharli moddalar ajralib chiqishi sababli mehnat gigiyenasi qoidalariga rioya qilish lozim.
Ishlab chiqarilgan Qalayning 50% ga yaqini ikkilamchi metallardir. U oq tunuka chiqindilari, temirtersak va turli qotishmalardan olinadi. Qalayning 40% ga yaqini konserva sanoati uchun oq tunuka tayyorlashga sarflanadi, qolgan qismi esa kavsharlar, podshipnik va bosmaxona qotishmalari tayyorlashga ketadi. - Ishlab chiqarilgan Qalayning 50% ga yaqini ikkilamchi metallardir. U oq tunuka chiqindilari, temirtersak va turli qotishmalardan olinadi. Qalayning 40% ga yaqini konserva sanoati uchun oq tunuka tayyorlashga sarflanadi, qolgan qismi esa kavsharlar, podshipnik va bosmaxona qotishmalari tayyorlashga ketadi.
Qalay / Stannum (Sn)
| |
Atom raqami
|
50
|
Koʻrinishi
|
Sariq-kumush rangli yumshoq metall
|
Atom xossasi
| |
Atom massasi (molyar massasi)
|
118,71 m. a. b. (g/mol)
|
Atom radiusi
|
162 pm
|
Ionlashish energiyasi (birinchi elektron)
|
708,2 (7,34) kJ/mol (eV)
|
Elektron konfiguratsiyasi
|
[Kr] 4d10 5s2 5p2
|
Kimyoviy xossalari
| |
Kovalentlik radiusi
|
141 pm
|
Ion radiusi
|
(+4e) 71 (+2) 93 pm
|
Elektrmanfiylik (poling boʻyicha)
|
1,96
|
Elektrod potensiali
|
0
|
Oksidlanish darajasi
|
4, 2
|
Termodinamik xossalari
| |
Zichlik
|
7,31 g/sm³
|
Solishtirma issiqlik sigʻimi
|
0,222 J/(K·mol)
|
Issiqlik oʻtkazuvchanlik
|
66,8 Vt/(m·K)
|
Erish harorati
|
505,1 K
|
Erish issiqligi
|
7,07 kJ/mol
|
Qaynash harorati
|
2 543 K
|
Qaynash issiqligi
|
296 kJ/mol
|
Molyar hajm
|
16,3 sm³/mol
|
Kristall panjarasi
| |
Panjara tuzilishi
|
tetragonal
|
Panjara davri
|
5,820 Å
|
Panjara/atom nisbati
|
n/a
|
Debye harorati
|
170,00 K
|
Adabiyotlar
Bolshakov QalayQalay, Fedorov QalayQalay, Ximiya i texnologiya malnx metallov, M, 1984; Parpiyev QalayQalay, Rahimov QalayQalay, Muftaxov QalayQalay, Anorganik kimyo, Qalay, 2003.
Zikrilla Isaboyev
Do'stlaringiz bilan baham: |
