Menejment va marketing” kafedrasi xotamov Kamoliddin Nuriddinovich Banklarda risk menejmenti» «himoyaga ruxsat etildi»
I bob. BANK RISKLARINING MOHIYATI VA TASNIFI
Download 244.81 Kb.
|
Menejment va marketing-fayllar.org
|
I bob. BANK RISKLARINING MOHIYATI VA TASNIFI
1.1 Bank risklari menejmentining nazariy yondashuvlari va ularning tavsifi Har qanday iqtisodiy faoliyat foyda olishga qaratilganidek tijorat banklari faoliyatida ham ko‘zlangan maqsad – birinchi navbatda foyda olishdir. Bu yerda ham foyda olish risk bilan bog‘liq bo‘ladi. Shu sababli tijorat banklari oldida turgan vazifa – bu risk va foydalilik o‘rtasidagi optimal darajaga erishishdir. Risk tushunchasi iqtisodchi olimlar tomonidan turlicha talqin etiladi. Ilmiy- iqtisodiy adabiyotlarda riskga boshqacha bir nazar bilan qaralsa, qonunchilik hujjatlarida boshqa jihatdan qaraladi. Rus tili lug‘atida tavakkalchilik so‘zi «risk» deb atalib, qadimiy grek so‘zidan olingan. U kemalarni halokatga olib boruvchi va odamlarning o‘limiga, mol-mulklarning cho‘kib ketishiga sababchi qoyani bildirib, «qoyalar orasidan shamol va boshqa to‘siqlarga chap berib suzib o‘tmoq» ma’nosini anglatadi. Bugungi kunda yangi ilmiy adabiyotlarda bu so‘z «xavf ostida qolmoq» degan yangi ma’noda qo‘llanilyapti. Mazkur tushuncha Rossiyada XIX asrning boshlarida tarqalgan. O‘zbekistonda ham Sobiq Ittifoq davrida qo‘llanilib kelingan va «tavakkalchilik» so‘zi ma’nosi bilan bir qatorda «xavf ostida qolmoq» ma’nosini ham bildiradi. Shu o‘rinda turli lingvist (tilshunos) olimlar bu so‘zning ma’nosini izohlashda deyarli bir xil fikr bildirsalar-da, biroq ularning qarashlarida ayrim tafovutlar borligini aytib o‘tish joiz. Xususan, V.Dal «риск» so‘zini tavakkal qilmoq, xavfli ish qilmoq, «рисковать» tushunchasini esa tavakkal qilish, biror ishni to‘g‘ri mo‘ljallab ko‘rmay qilish, dadillik, qat’iyat bilan ish tutmoq, ma’lum xatarga o‘zini urmoq deb izohlaydi. S.Ojegov «риск» so‘zini sodir etilishi mumkin bo‘lgan tahlika yoki muvaffaqiyatli natija umidida tavakkalchilik qilish, tavakkal qilmoq, xavfli ishga qo‘l urmoq, «рисковать» so‘zini esa xavf-xatardan qo‘rqmay ish qilmoq kabi tasavvur qiladi. S.Ushakov «риск» so‘zini biror zarar yetkazish xavfi bo‘lgan tahlika yoki har qanday zarar yetkazish ehtimolini tushunadi. «Bank risklari va ularni 8
kreditlash» 2 mavzusida doktorlik ishini himoya qilgan va monografiya chop etgan prof. Sh.Abdullayeva ham «риск» so‘zini tahlika, tahdid, tavakkal qilmoq, xavfli ish qilmoq deb, «рисковать» atamasini esa xavf ostida qoldirishga jur’at etmoq deb talqin qiladi.. Risk - bu ma’lum maqsadni ko‘zlagan holda olib borilayotgan faoliyat natijasiga bo‘lgan ishonchsizlik, ba’zan qoniqarsiz tugashi natijasidagi yo‘qotishlardan iboratdir. Masalan, berilgan kredit bo‘yicha to‘lovlarning amalga oshmasligi natijasida bank foydasining kamayishi, yoki berilgan kafolat xatlari bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirishga to‘g‘ri kelishi va shu bilan bir qatorda bankning resurs ba’zasining kamayishi. Risklar bank faoliyatida o‘lchash mumkin bo‘lgan ko‘rsatkichdir va ular doim bankning bajarayotgan operatsiyalardan olgan zarariga, yo‘qotgan daromadiga teng bo‘ladi. Risk va foydalilik o‘rtasidagi bog‘liqlikka e’tibor beradigan bo‘lgan, bank operatsiyalarining risklilik darajasi ortgan sayin uning foydaliligi ham ortib boradi va aksincha, riski kam jarayonlar o‘z navbatida kam daromad beruvchi operatsiyalar hisoblanadi. Moliya-kredit lug’atida bank riski “kredit muassalari tomonidan amalga oshiriluvchi bank operatsiyalari xarakretidan kelib chiquvchi zarar ko‘rish xavfi” 3
bilan bog‘liq. Noaniqlik esa, o‘z navbatida, oldindan ko‘ra bilish qiyin yoki mumkin bo‘lmagan voqealar bilan bog‘liq bo‘ladi. Bu voqealar ham ijobiy, ham salbiy natijalarga olib kelishiga sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, bank faoliyatida risk bank foydasining ko‘payishi yoki kamayishiga, bank resurs bazasining ko‘payishi yoki kamayishiga, berilgan kreditlar bo‘yicha to‘lanmagan qarzlarning ko‘payishi yoki kamayishiga, foizlarning to‘lanmasligi va boshqalarda o‘z aksini topishi mumkin. Demak, riskka borish uch xil natijaga olib kelishi mumkin: ijobiy (foyda ko‘rish), salbiy (zarar ko‘rish) yoki o‘zgarishsiz natija. 2) Abdullaуeva Sh. Bank risklari va ularni kreditlash. – T.: Moliya, 2002. 3
статистика, 1994, -С,69 9
4 “Bank tavakkalchiligi – bank faoliyatiga ta’sir qiluvchi iqtisodiy, moliyaviy, ijtimoiy, siyosiy, texnologik ichki va (yoki) tashqi omillarga bog’liq bo‘lgan holatlar natijasida bank faoliyatiga xos bo‘lgan moliyaviy zararlar ko‘rish va (yoki) bank likvidligi (bankm o‘z majburiyatlarini vaqtida bajarish qobiliyati)ni to‘liq yoki qisman yo‘qotish xavfining mavjudligi”. Download 244.81 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|