Menejment va marketing” kafedrasi xotamov Kamoliddin Nuriddinovich Banklarda risk menejmenti» «himoyaga ruxsat etildi»

23-jadval 

Asaka” bank (OAJ) Toshkent viloyat filiali xizmat ko‘rsatish 

sohasi hajmi

37

(mln.so’mda) 

Tushu

m
Ba’zi operatsiyalar bo‘yicha 

xarajatlar
Qoplash

summasi
Qimmatli qog‘ozlar aylanishida 

800
1500

- 700
To‘lov oboroti 

1200
500

700
Xalqaro valuta operatsiyalari 

700
400

300
Jami

2700
2400

300
Endi bankning barcha faoliyat turlari bo‘yicha natijalarni jamlab chiqadigan 

bo‘lsak:

1. Aktiv operatsiyalar bo‘yicha foyda, ya’ni qoplash summasi - 460 mln. 
so‘m
2. Passiv operatsiyalar bo‘yicha foyda, ya’ni qoplash summasi - 1521 mln. 

so‘m
3. Vositachilik operatsiyalar bo‘yicha foyda - 300 mln. so‘m 

”Asaka” bank (OAJ) Toshkent viloyat filiali banki foydasining umumiy
summasi – 2281 mln. so‘mga teng. 
Bu ko‘rsatkich ijobiy faoliyat natijasini ko‘rsatsada, hali bank faoliyatining
samaradorlik darajasini aniq ifoda qilmaydi. Amaliyotda ko‘pincha banklar o‘z 
36
“Asaka” bank (OAJ) Toshkent viloyat filiali balansi ma’lumotlari asosida tayyorlangan. 

37
“Asaka” bank (OAJ) Toshkent viloyat filiali balansi ma’lumotlari asosida tayyorlangan. 

---

70 

faoliyatining natijasiga baho berishda ular o‘zlari olgan foydaning absolyut
ko‘rsatkichiga qarab faoliyatimizning natijasi ijobiy, ya’ni «N» summada foyda 
olish bilan hisobot yilni yakunladik, deb xulosa qiladilar. Lekin bank olgan «N»
summadagi foyda uning haqiqatda qanday darajada rentabellik bilan ishlaganini 
ko‘rsata olmaydi. Bizning fikrimizcha bank faoliyatining haqiqatda qanchalik
samarali yakunlanganligini bilish uchun bankning o‘z kapitaliga to‘g‘ri keluvchi 
foyda miqdorini, ya’ni bankning o‘z kapitalining rentabellik darajasini aniqlash
zarur.

Yuqorida keltirilgan Asaka” bank (OAJ) Toshkent viloyat filiali bo‘yicha

qisqa muddatli kreditlarning barchasi 70 000 mln. so‘m, uzoq muddatli 
kreditlardan aytaylik, 50% (90 000 m. so‘mdan) - 45 000 m. so‘m to‘lanish
kerak bo‘lsa, to‘lanishi lozim bo‘lgan kreditning umumiy hajmi - 115 000 m. 
so‘mni tashkil qiladi. Oldin takidlaganimizdek bank faoliyatini boshqarish
bo‘yicha me’yorlarga asosan tijorat banklari bergan kreditning 8 % atrofida o‘z 
kapitalining minimal miqdoriga ega bo‘lishi kerak. Shu me’yorga asosan tijorat
bankining ustav kapitalining minimal miqdori 9200 m. so‘mga teng bo‘ladi. 
Yuqoridagi ko‘rsatkichlarga asosan endi tijorat bankining o‘z kapitaliga to‘g‘ri
keladigan foyda miqdorini yoki bank kapitalining rentabelligini aniqlashimiz 
mumkin. Bu ko‘rsatkich bizning bankimiz misolida (2281 ( 100%g‘115000 (
8%) - 24,79% ga, ya’ni tijorat bankining kapitaliga to‘g‘ri keluvchi foyda 
24,79% ga teng.
Biz shu ilmiy tadqiqotimizning boshida tijorat banki faoliyatini boshlashda 
o‘z siyosatini ishlab chiqishi va kredit berishda o‘z kapitaliga qo‘yiladigan foiz
stavkani hisob-kitob qilib chiqishi lozim, deb ta’kidlagan edik. Biz tahlil 
qilayotgan bank misolida uni hisoblab, bankning kapitaliga qo‘yiladigan foiz
stavka 20% ga teng bo‘lganida u barcha o‘z majburiyatlari bo‘yicha qarzlarni 
to‘lab foyda olishi mumkin ekanligini hisoblab, rejaga shu foiz stavkasini
kiritish lozimligini ta’kidlab chiqqan edik. Xaqiqatda esa biz tahlil qilayotgan 
bankda o‘z kapitaliga to‘g‘ri keluvchi foyda 24,79 % ni tashkil qildi. Bu albatta,
bankning moliyaviy ahvolini, uning likvidligini, kredit potenstialini oshirishda 

---

71 

muhim omillardan biri hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, bank aktivlari bo‘yicha risklilik darajasini aniqlash 
bank faoliyatini samarali tashkil qilishning asosi hisoblanib, bank risklarini
kamaytirishga olib kelishi mumkin. 

---

72