Mental arifmetika paydo bo’lishi va rivojlanishi

Mental arifmetika paydo bo’lishi va rivojlanishi.
Mental arifmetika ilk bor XI asrda Xitoyda paydo bo’lgan va rivojlangan. Buyuk ipak yo’lida xitoylik savdogarlar o’zlari yasagan quyidagicha taxtali toshlar bilan savdodagi hisob-kitoblarni oson va qulay topa olganlar:


Bu narsa asta-sekin rivojlana boshladi.
Asosiy ish qurolini Suan Pan( ya’ni ”Abakus” yoki ”Soroban” ham deyiladi) yordamida amalga oshirilgan.
XIV asrga kelib Koreyada, XIV asr ikkinchi yarmiga kelib Yaponiyada rivojlandi va kengaytirildi.
Yaponiyaliklar toshlarni kamaytirishni sinab ko’rishdi, natijada hisob-kitob ishlari yanada qulay bo’la boshladi.1850-yilda abakusning tepa qismidagi toshlar sonini bittaga , 1930-yilga kelib esa, pastki qismidagi toshlar soni to’rttagacha kamaytirildi. Shundan so’ng abakus quyidagi ko’rinishga keldi:


Yuz minglik o’n minglik minglik yuzlik o’nlik birlik

“Abakus” lotinchadan olingan bo’lib, “xoshiya ichidagi tosh “ degan ma’noni beradi.

Abakus 5 xil nom bilan ataladi:

1. 
   Abakus (Yaponiya)
   
2. 
   Saroban(Yaponiya)
   
3. 
   Suan pan (Xitoy)
   
4. 
   Supan japan (Koreya)
   
5. 
   Schot (MDH) davlatlari
   

Abakus Yaponiyada shu darajada rivojlandiki, 1928- yilda savdo- sotiq palatasi imtixon tashkil qildi. Yaponiyada mental arifmetika shu darajada rivojlandiki, 1957- yilga kelib 1 million kishi unga qiziqish bildirib, o’rgandi. Keyinchalik katta-yu kichik o’rgana boshladilar. Hatto maktablarda o’rgatilishni joriy qildilar.
1979- yilga kelib, Xitoy mualliflik huquqi tashkil etildi va Abakus assotsatsiyasi tuzildi. Hattoki Xitoyda abakus muzeyi tashkil etilgan.1989- yilda mental arifmetika bo’yicha birinchi Xalqaro olimpiada bo’lib o’tdi. U ikki bosqichda bo’ldi:

1. 
   Ochiq;
   
2. 
   Yopiq.
   

Hozirda mental arifmetika 52 ta davlatda o’rgatiladi.