- Kimyoviy xossalariga: metallni oksidlanishi, eruvchanligi, karroziyaga chidamliligi va boshqalar. William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, p57 Mexaniq xossalariga: metallni mustaxkamligi, qattiqligi, egiluvchanligi, silliqligi va boshqalar kiradi. Texnologik xossalariga: quyiluvchanligi, kesiluvchanligi payvandlanishligi, bolg`alanuvchanlik, toblanuvchanlik, oquvchanligi va boshqalar. Metallarni rangi shaffof bo’lmaydi, har bir metall o’ziga xos yaltiroqlikka va rangga ega. Mis-qizil, rux-kulrang, temir-kumushsimon va hakazo. Solishtirma og`irligi - moddani xajmi birligiga to’g`ri keladigan metallarni miqdori quyidagicha aniqlanadi
Kimyoviy xossalari - Erish temperaturasi. Metallni batamom suyuq holga o’tadigan temperatusi erish temperaturasi deb ataladi. Issiqlik o’tkazuvchanlik. Metallarni qizdirganda yoki sovutganda o’zidan issiqlikni qanchalik tezlik bilan o’tkazishiga aytiladi. Issiqlik o’tkazuvchanligini taqqoslash uchun shartli belgilardan foydalaniladi. Metallarni issiqlik o’tkazuvchanligi koeffitsient bilan belgilanadi. Misol mis 0.9, alyuminiy 0.5, temir 0.15, simob 0.02 va hokazo. Issiqlikni o’zidan yomon o’tkazadigan metallni to’la qizishi uchun, uzoq vaqt qizdirilishini talab etadi. Bunday metallarni tez sovutilganda yorilib ketishi mumkin. Metallarni termik ishlaganda ana shu xususiyatini hisobga olish zarur. Amaliyotda radiatorlar va elektr asboblarining detallari issiqlikni yaxshi o’tkazadigan metallardan tayyorlanadi. Issiqlikdan kengayish. Ma`lumki issiqlikdan metallarni xajmi va o’lchamlari o’zgaradi. Shuning uchun mashina va mexanizmlar tayyorlanayotganda ularning detallarini issiqdan kengayishini hisobga olish zarur. Misol: mashina va traktorlarni dvigatellarini klapanlari, ko’prik fermalari, relslar va hokazolar.
Mexanik xossalari - Konstruktsion materiallarni makro va mikroanaliz qilish yoki makrostrukturial analizda oddiy ko’z yoki lupa yordamida metallning singan joyi va makroshlifi bo’yicha uning strukturasi o’rganiladi. Makro analiz uchun namunaning bironta sirti silliqlanadi va unga reaktiv (maxsus eritma) lar ta‘sir ettiriladi. Namunaning ana shu yo’l va metod bilan tayyorlangan yuzasi makro-shlif deb ataladi. Makroshlifni bevosita yoki lupa orqali qaraganda ko’rinadigan strukturasi makrostruktura deyiladi. Makroanaliz yordamida prokat, pokovkadagi darzlar, gaz pufakchalarining o’rni, cho’kish bo’shliqlari, tolalarning yo’nalishlari aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
