Metodologiya (metod va logiya soʻzlaridan) tadqiqotchining nazariy va

---

Metodologiya
.
Metodologiya (metod va ...logiya
soʻzlaridan) — tadqiqotchining nazariy va
amaliy faoliyatini tashkil etish, tiklash
tamoyillari va usullari tizimi hamda
bunday tizim haqidagi taʼlimot. M.
metodlar haqidagi taʼlimot yoki yalpi-
umumiy bilish metodi, deb ham
taʼriflanadi. M. metodlarga va umuman
voqelikka qanday yondashish yoʻlini
oʻrgatadi. Voqelikning muayyan qismini,
biror jihatini, rivojlanishining ayrim holatini

---

oʻrga-tuvchi M.ga metafizikani,
voqelikning chiziqli rivojlanish, oʻzgarish
jarayonini va uni tashkil etuvchi
elementlar oʻrtasidagi oʻzaro
aloqadorliklarni aks ettiruvchi M.ga
dialektikani, voqelikda roʻy beruvchi
keskin, halokatli oʻzgarishlar, nochiziqli
rivojlanish jarayonlarini oʻrganishda
qoʻllaniladigan M.ga sinergetikapsh misol
sifatida koʻrsatish mumkin.
M.ga ilmiy bilishning, voqelikni anglash va
oʻzgartirishning algoritmi sifatida ham
qarash mumkin. Masalan, Yunonistonda
geometriya yer maydonlarini oʻlchashda
normativ yoʻl-yoʻriq boʻlib xizmat qilgan va
geometriya ilmini falsafani oʻrganish

---

uchun muhim M. deb bilishgan. Platon
maqbarasiga kiraverishdagi eshikka
"kimki geometriyani bilmasa, bizning
oldimizga kirmasin" deb yozib qoʻyilgan
ekan. Falsafada esa olamni anglashda
Geraklitning logosk M. vazifasini oʻtagan.
M. taraqqiyotiga Sokrat, Aristotel jiddiy
hissa qoʻshishgan. Forobiy sha-rkrna
fikrlash uslubi nuqtai nazaridan Aristotel
asarlarini sharxlaydi. Bunday sharxlar
Aristotel merosini oʻrganishda M. boʻlib
kelgan. Ibn Sino oʻzining xotiralarida
Aristotelning "Metafizika" asarini 40
marotaba oʻqib chiqsa ham hech narsa
tushu na olmaganligini, bu asarning
mazmuniga Forobiyning sharxlarini
oʻqigandan soʻnggina tushunib

---

yetganligini yozib qoldirgan. M. haqida F.
Bekon, R.Dekart, J. Lokk, G. Galiley va
boshqa yevropalik olimlar maxsus
kitoblar yozishgan. Shuningdek, M.
rivojiga Kant, Fixte, Shelling, Gegel jiddiy
hissa qoʻshishgan. Gegel dialektik M.ning
asoslarini ishlab chikdi. 20-asrda
sinergetik, strukturalistik va germenevtik
M.lar falsafada eng obroʻli falsafiy M.lar
sifatida nom qozondi, sistemaviy va
kompleks yondashish M.lari esa
insonning barcha hayotiy jarayonlarida
keng qoʻllanilmoqda.
Bugungi kunda sinergetika M.si olamning
chigal muammolarini tadqiq etishda,
halokatli portlashlar, nochiziqli oʻzgarish

---

jarayonlarining mohi-yatini tushunib
yetishda, olamning vujudga kelishini ilmiy
asoslashda kuchli evristik bilish quroli
vazifasini oʻtamoqda.
Baxtiyor Toʻrayev.
[1]
1. 
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy
ensiklopediyasi
 (2000-
2005) maʼlumotlaridan
foydalanilgan.
Manbalar

---

Bu sahifa oxirgi marta 30-Dekabr 2022, 21:32 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 4.0
litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
Ushbu maqola 
chaladir
. Siz uni 
boyitib, (ht
tps://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=
Metodologiya&action=edit) Vikipediyaga
yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani 
aniqrogʻiga
almashtirish kerak.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Metodologiya&oldid=3526851
" 
dan olindi

---

boʻlsa).