Metrologiya asoslari

 
18.17. U=20 B kuchlanishni o‟lchai uchun quyidagi 4 ta vol‟tmetrdan birini 
ishlatish mumkin: 
a) yuqori o‟lchash chegarasi U
B1
=30 B va aniqlik sinfi K
1
=1,5 bo‟lgan 
elektrmexanik vol‟tmetr; 
b) yuqori o‟lcham chegarasi U
D2
=(-20† +20) B va aniqlik sinfi K
2
=0,5 V bo‟lgan 
elektromexanik vol‟tmetr; 
v) o‟lchash diapazoni U
D3
=(10†30) V va aniqlik sinfi K
3
=0,5 bo‟lgan 
elektromexanik vol‟tmetr; 

---

94 
g) yuqori o‟lchash chegarasi U
B4
=100 V va c
4
/d
4
=0,5/0,1 aniqlik sinfiga ega 
bo‟lgan raqamli vol‟tmetr. 
Aniq o‟lchamni bajarish uchun qaysi asbobni tanlash kerak? 
Yechilishi. Yuqoridagi priborlardan birini shunday tanlash kerakki, bunda U=0,2 B 
kuchlanishni o‟lchashda kichik nisbiy o‟lchash xatoligi kuzatilsin. 
a) nisbiy xatolikni quyidagi formuladan aniqlaymiz: 
,
1
1
1
01
1
U
U
K
U
U
n
n




bunda δ
01
-birinchi priborning keltirilgan xatoligi; 
U
n1
-uni normallashtiruvchi qiymati, u bu holda o‟lchashning yuqori chegarasiga 
teng bo‟ladi: 
δ
1
= + K
1
U
n1
/U = +1,5 30/20 = +2,25%.
b) 
Ikkinchi 
holda 
ham 
xuddi 
shu 
formuladan 
foydalanamiz, 
lekin 
normallashtiruvchi qiymat quyidagiga teng bo‟ladi: 
U
n2
= |-20 |+|+20|=40 B. 
O‟z navbatida, δ
2
= K
2
U
n2
/U = +0,5  40/20 = +1,0%. 
v) Uchinchi holda ham yuqoridagi formula qo‟llaniladi, lekin normallashtiruvchi 
kuchlanish qiymati quyidagiga teng bo‟ladi: 
U
b3
=U
b3
– U
h3
= 30-10=20 B. 
O‟z navbatida, δ
3
= K
3
U
n3
/U = +1,5  20/20 = +1,5%. 
g) To‟rtinchi xolda quyidagi formuladan foydalanamiz: 


%.
9
,
0
4
.
1
,
0
5
,
0
1
20
100
1
,
0
5
,
0
1
4
4

























U
U
d
c
b
O‟lchash xatoliklarini taxlil qilish shuni ko‟rsatadiki, bunda nisbiy xatolik 4 
chi holda kichik bo‟ladi. Demak, o‟lchash uchun raqamli vol‟tmetrni tanlash 
lozim.