Метрология, метрологик хизмат ва таъминот

доимий ва тасодифий хатоликларга бўлинади.

Доимий хатолик деб ўзгармас бўлиб қолувчи хатоликка ёки такрорий ўлчанганда маълум қонуният бўйича ўзгариб борувчи хатоликка айтилади. Масалан, сотув дўконларида қандайдир хатолика эга бўлган тошлар ишлатилади. Бу хатоликни уни текширувдан ўтказаётганимизда топишимиз мумкин. Лекин, кўп маҳсулотларни тортишда бу хатоликка тузатишлар киритилмайди. Демак, доимий хатолик рўй берилишига рухсат этилар экан.

Келиб чиқиш сабаби турлича бўлган доимий хатоликлар қуйидаги гуруҳларга бўлинади:

ускунавий хатолик;

ўлчов қурилмасини нотўғри ўрнатилгандаги хатолик;

ташқи таъсир натижасида юзага келадиган хатолик;

ўлчов усулининг хатолиги;

субъектив хатолик.

Тасодифий хатолик деб бир хил катталикнинг такрорий ўлчовларда тасодифий равишда ўзгарадиган хатоликка айтилади. Тасодифий хатолик ҳам доимий хатолик каби натижалардан

чиқариб бўлмайди. Тасодифий хатоликни ўлчов натижаларига таъсирини кўрилаётганда асосий мақсад алоҳида кузатувлар натижаси хусусиятларини ўрганишдан иборат бўлади.

Агар ўлчанаётган катталикнинг ҳақиқий қийматини «а» орали ифодаласак, қуйидагича тенгликни ёзишимиз мумкин:

∆, =_Хi - а

бунда, _Хi - «_i» даги кузатув натижаси

∆, - тасодифий хатолик.

Назорат саволлари:

1. 
   ЎзР нинг «Метрология тўғрисида»ги қонуни қачон қабул қ илинган?
   
2. 
   «Метрология», «ягона ўлчов бирлиги», «ўлчов воситаси» атамаларига таъриф беринг?
   
3. 
   «Бирлик эталони», «давлат эталони», «метрология хизмати» атамаларига таъриф беринг?
   
4. 
   Давлат метрология текшируви ва назоратига қандай объектлар киради?
   
5. 
   «Ўлчов воситаларини қайдномаси», «ўлчов воситаларини калибрлаш» атамаларига таъриф беринг?.
   
6. 
   СИ халаро системаси қандай бирликлардан иборат?
   
7. 
   Доимий хатолик деб нимага айтилади ва унинг қандай келиб чиқиши сабаблари бор?
   
8. 
   Тасодифий хатолик деб нимага айтилади ва унга мисол келтиринг?