Mexanika. Moddalar 3 xil holatda bo’ladi: Qattiq Suyuq Gaz Qattiq jism
Suyuqliklarda elektr tokini musbat va manfiy ionlar tashiydi
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Abitiurientlar uchun juda qulay (Fizikadan ta'riflar.)
|
Suyuqliklarda elektr tokini musbat va manfiy ionlar tashiydi. 168.Elektrolitlar-O’zidan elektr toki o’tkazuvchi suyuqliklar elektrolit eritmalari deyiladi. 169.Elektrolitik dissiotsiyatsiya- Neytral molekulalarning musbat va manfiy ionlarga ajralish hodisasi elektrolitik dissiotsiyatsiya deyiladi. 170.Rekombinatsiya-Musbat va manfiy ionlarning qaytadan birikib neytral molekula hosil qilishi rekombinatsiya deyiladi. 171.Elektroliz- Elektrolit eritmasi orqali elektr toki o’tayotganda elektrodda modda ajralib chiqish hodisasi elektroliz deyiladi. Tok manbaining manfiy qutbiga ulangan elektrolit katod deyiladi. Tok manbaining musbat qutbiga ulangan elektrolit anod deyiladi. Katodga tomon musbat ionlar harakatlanadi va ular kationlar deyiladi. Anodga tomon manfiy ionlar harakatlanadi va ular anionlar deyiladi. 172.Elektrolizga oid Faradeyning 1-qonuni- Elektrolit eritmasi orqali tok o’tayotganda elektrodda ajralib chiqadigan modda massasi moddaning elektrokimyoviy ekvivalenti, tok kuchi va vaqtning ko’paytmasiga teng. 173.Elektrolizga oid Faradeyning 2-qonuni- Moddaning elektrokimyoviy ekvivalenti uning kimyoviy ekvivalentiga proporsionaldir. Yarim o’tkazgichlarda elektr tokini elektronlar va teshiklar tashiydi. Yarim o’tkazgichlarga: germaniy, kremniy,endiy, selin, meshyak kabilar kiradi. 174.Xususiy o’tkazuvchanlik- Sof yarim o’tkazgichning o’tkazuvchanligi xususiy o’tkazuvchanlik deyiladi. 175. Aralashmali o’tkazuvchanlik- Agar bir tipdagi yarim o’tkazgichga ozgina miqdorda boshqa tipdagi yarim o’tkazgich aralashtirilsa , uning o’tkazuvchanligi aralashmali o’tkazuvchanlik deyiladi. 176.Donor aralashma- Elektronlar soni teshiklar soniga nisbatan ko’p bo’lgan aralashma donor aralashma deyiladi. 177.Akseptor aralashma- Elektronlar soni teshiklar soniga nisbatan kam bo’lgan aralashma akseptor aralashma deyiladi. 178.p-tipdagi yarim o’tkazgich- Akseptor aralashmali yarim o’tkazgich p-tipdagi yarim o’tkazgich deyiladi. 179.n-tipdagi yarim o’tkazgich- Donor aralashmali yarim o’tkazgich n-tipdagi yarim o’tkazgich deyiladi. 180.p-n o’tish- p va n tipdagi yarim o’tkazgichlarning bir-biriga tegish joyidan elektr toki o’tishi p-n o’tish deyiladi. p-n o’tish 2 xil bo’ladi:
1.To’g’ri o’tish 2. Teskari o’tish. 181. To’g’ri o’tish- p-n o’tishda elektr tokini asosiy zaryad tashuvchilar tashisa, bunday o’tish to’g’ri o’tish deyiladi. 182. Teskari o’tish- p-n o’tishda elektr tokini asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar tashisa, bunday o’tish teskari o’tish deyiladi. 183.Yarim o’tkazgichli diod- Elektr tokini bir tomonlama o’tkazuvchi yarim o’tkazgichli asbob yarim o’tkazgichli diod deyiladi. 184.Tranzistor-Elektr signallarini kuchaytirish uchun xizmat qiladigan yarim o’tkazgichli asbob tranzistor deyiladi.
185.Termoelektron emissiya- Issiqlik ta’sirida metal sirtidan elektronlarning uchib chiqish hodisasi termoelektron emissiya deyiladi. 186.Vakuumli diod- Elektr tokini bir tomonlama o’tkazuvchi vakuumli asbob vakuumli diod deyiladi. Gazlarda elektr tokini musbat ionlar va elektronlar tashiydi. 187.Gaz razryadi- Gaz orqali elektr toki o’tishi gaz razryadi deyiladi. Gaz razryadi 2 xil: 1.Nomustaqil razryad 2.Mustaqil razryad. 188. Nomustaqil razryad- Tashqi ionlashtiruvchi ta’sir olib tashlangandan do’ng to’xtaydigan razryad nomustaqil razryad deyiladi. 189. Mustaqil razryad- Tashqi ionlashtiruvchi ta’sir olib tashlangandan do’ng to’xtamaydigan razryad mustaqil razryad deyiladi. Mustaqil razryad turlari: 1.Miltillama razryad 2.Elektr yoyi 3.Tojli razryad 4.Uchqunli razryad.
va projektorlarda foydalaniladi. Tojli razryad o’tkazgichning uchli qismlarida paydo bo’ladi. Tojli razryad energiya isrofiga sababchi bo’lganligi uchun o’tkazgichning uchli qismlari olib tashlanadi. Uchqunli razryad juda yuqori kuchlanishlarda va tok kuchlarida sodir bo’ladi. Yashin misol bo’ladi. 190.Plazma-Qisman yoki to’liq ionlashgan gaz plazma deyiladi.
Molekulyar kinetik nazariya 191.Issiqlik harakati- Jismni tashkil qiluvchi zarrachalarning tartibsiz xaotik harakti issiqlik harakati deyiladi. 192.Issiqlik hodisalari-Issiqlik harakatiga bog’liq bo’lgan hodisalar issiqlik hodisalari deyiladi. 193.Molekulyar kinetik nazariya- Issiqlik hodisalarini barcha jismlar eng mayda zarralardan tuzilgan degan tasavvur asosida o’rganadigan nazariya molekulyar kinetik nazariya deyiladi. Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy qonun-qoidalari 3 ta: 1.Barcha jismlar eng mayda zarrachalardan tuzilgan. 2.Bu zarralar tartibsiz harakat qiladi. 3.Bu zarralar o’zaro ta’sirda bo’ladi. 194.Braun harakati- Suyuqlikda erimaydigan qattiq jism zarralarining hech qachon to’xtamaydigan tartibsiz (xaotik) harakati Braun harakati deyiladi. 195.Ideal gaz-Molekulalari orasidagi o’zaro ta’sir e’tiborga olinmaydigan gaz ideal gaz deyiladi. 196.Ideal gaz- Gaz qonunlariga to’liq bo’sunadigan gaz ideal gaz deyiladi. Gaz parametrlari 3 ta: 1.Harorat 2.Hajm
3.Bosim. 197.Issiqlik muvozanati- Gaz parametrlari istalgancha uzoq vaqt o’zgarmay qoladigan holat issiqlik muvozanati deyiladi. 198.Nisbiy molekulyar massa- Tayinli bir modda molekulasi massasining uglerod atomi massasining 12 dan 1 qismiga nisbati nisbiy molekulyar massa deyiladi. 199.Modda miqdori- Tayinli bir moddadagi molekulalar sonining 0.012 kg ugleroddagi atomlar soniga nisbati modda miqdori deyiladi. 200. 1 mol- Moddaning shunday miqdoriki , undagi molekulalar soni 0.012 kg ugleroddagi atomlar soniga teng. 201.Molyar hajm-Normal sharoitda 1 mol gaz egallaydigan hajm molyar hajm deyiladi.
202.Normal sharoit-Atmosfera bosimi 100 kP a va harorat 0 o C bo’lgandagi sharoit normal sharoit deyiladi. 203.Loshmidt soni-Normal sharoitdagi 1 m 3 hajmdagi ideal gaz molekulalari soni Loshmidt soni deyiladi. 204.Molyar massa- 1 mol miqdorda olingan modda massasi molyar massa deyiladi. 205.Konsentratsiya-Hajm birligidagi molekulalar soni konsentratsiya deyiladi. 206.Boltsman doimiysining fizik ma’nosi- 1ta gaz molekulasining haroratini 1 K ga o’zgartirish uchun 23 10 38 , 1 J energiya berish zarur. 207.Universal gaz doimiysining fizik ma’nosi- 1 mol gazning haroratini 1 K ga o’zgartirish uchun 8,31 J energiya berish zarur. 208.Izojarayon-Gaz parametrlaridan biri o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon izojarayon deyiladi. 209.Boyl-Mariot qonuni-Ma’lum bir massali gazning harorati o’zgarmas bo’lganda,bosimi va hajmining ko’paytmasi o’zgarmaydi. 210.Izotermik jarayon-Harorat o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon izotermik jarayon deyiladi. 211.Gey-Lyussak qonuni- Ma’lum bir massali gazning bosimi o’zgarmas bo’lganda,hajmining haroratga nisbati o’zgarmaydi. 212. Izobarik jarayon-Bosim o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon izobarik jarayon deyiladi. 213.Sharl qonuni- Ma’lum bir massali gazning hajmi o’zgarmas bo’lganda,bosimning haroratga nisbati o’zgarmaydi. 214. Izoxorik jarayon-Hajm o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon izoxorik jarayon deyiladi. Termodinamika 215.Termodinamika-Issiqlik hodisalarini barcha jismlar eng mayda zarrachaardan tuzilganligini e’tiborga olmasdan o’rganadigan fizika bo’limi termodinamika deyiladi. 216. Termodinamikaning 1-qonuni-Sistema bir holatdan ikkinchi holatga o’tganda ichki energiyaning o’zgarishi tashqi kuchlar ishi bilan sistemaga uzatilgan issiqlik miqdorining yig’indisiga teng. Termodinamikaning 1-qonunining izojarayonlarga tadbiqi: 1.Izotermik jarayonda sistemaga uzatilgan issiqlik miqdori gaz bajargan ishga teng. Ichki energiya o’zgarmaydi. 2.Izoxorik jarayonda ish bajarilmaydi. Sistemaga uzatilgan issiqlik miqdori ichki energiyaning o’zgarishiga teng. 3.Adiabatik jarayonda tashqi muhit bilan issiqlik almashinmaydi.Ichki energiyaning o’zgarishi tashqi kuchlar bajargan ishga teng. 217.Adiabatik jarayon-Tashqi muhit bilan issiqlik almashmaydigan qilib izolyatsiyalangan sistemada sodir bo’ladigan jarayon adiabatik jarayon deyiladi. 218.Karno sikli- 2ta adabata va 2ta izotermadan iborat sikl Karno sikli deyiladi 219.Issiqlik mashinasi-Yoqilg’ining ichki energiyasini mexanik energiyaga aylantiruvchi mashina issiqlik mashinasi deyiladi. 220. Termodinamikaning 2-qonuni-Tabiatdagi barcha jarayonlar qaytmas jarayonlardir.Issiq jismdan sovuq jismga issiqlikning o’tishi qaytmas jarayondir.Ya’ni sovuq jismdan issiq jismga issiqlikni o’z-o’zidan o’tkazib bo’lmaydi. Termodinamikaning 2-qonuni issiqlik hodisalari uchun energiyaning saqlanish qonunini to’ldiradi.
221.Optika-Fizikaning yorug’lik o’rganadigan bo’limi optika deyiladi. 222.Geometrik optika-Yorug’likni yorug’lik nuri to’g’risidagi tasavvurlar asosida o’rganadigan optikaning bo’limi geometrik optika deyiladi. 223.Yorug’lik nuri-Yorug’likning tarqlish yo’nalishini ko’rsatadigan to’g’ri chiziq yorug’lik nuri deyiladi. Yorug’likning qaytishi 2 turli bo’ladi: 1.Ko’zu qaytish 2.Diffuz qaytish Ko’zgu qaytish yo’naltirilgan holda qaytishdir. Diffuz qaytish sochilgan holda qaytishdir. Diffuz qaytish tufayli biz tevarak atrofdagi jismlarni ko’ramiz. 224.Ko’zgu qaytish-Sirt notekisliklarining o’lchamlari yorug’lik to’lqinining uzunligi qadar bo’lgan holdagi qaytish ko’zgu qaytish deyiladi. 225.Diffuz qaytish- Sirt notekisliklarining o’lchamlari yorug’lik to’lqinining uzunligidan ancha katta bo’lgan holdagi qaytish diffuz qaytish deyiladi. 226.Yorug’likning qaytish qonuni-Tushuvchi nur, qaytgan nur va nurning tushish nuqtasida sirtga o’tkazilgan perpendikulyar bir tekislikda yotadi.Qaytish burchagi tushish burchagi ga teng.
227. Yorug’likning qaytish qonuni-Tushuvchi nur, singan nur va nurning tushish nuqtasida 2 muhit chegarasiga o’tkazilgan perpendikulyar bir tekislikda yotadi.Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan 2 muhit uchun o’zgarmas kattalikdir. 228.Absolyut sindirish ko’rsatkichi-Muhitning vakuumga nisbatan sindrish ko’rsatkichi absolyut sindirish ko’rsatkichi deyiladi. 229.Nisbiy sindirish ko’rsatkichi- Ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindrish ko’rsatkichi nisbiy sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Sindirish ko’rsatkichi katta bo’lgan muhit optic zichligi katta muhit deyiladi. Yorug’lik optik zichligi katta muhitdan optik zichligi kichik muhitga o’tganda to’la qaytish hodisasi ro’y beradi. 230.To’la qaytish- Yorug’lik optik zichligi katta muhitdan optik zichligi kichik muhitga o’tganda,
90 bo’lgan holdagi qaytish to’la qaytish deyiladi. 231.To’la qaytishning chegaraviy burchagi- Yorug’lik optik zichligi katta muhitdan optik zichligi kichik muhitga o’tganda
tushish burchagi to’la qaytishning chegaraviy burchagi deyiladi. 232.Linza- 2 tomoni sferik sirt bilan chegaralanga shaffof jism linza deyiladi. Linzalar 2 turli bo’ladi: 1.Qavariq linza 2.Botiq linza Qavariq linza yig’uvchi linzadir. Botiq linza sochuvchi linzadir. 233.Qavariq linza-O’rtalari chetlariga nisbatan yo’g’on bo’lgan linza qavariq linza deyiladi. 234.Botiq linza-O’rtalari chetlariga nisbatan ingichka bo’lgan linza botiq linza deyiladi. Qavariq linza turlari: 1. Ikki yoqlama qavariq-
2. Yassi qavariq- 3. Botiq qavariq- Botiq linza turlari: 1. Ikki yoqlama botiq-
2. Yassi botiq- 3. Qavariq botiq-
Yaqindan ko’rish nuqsoni bor ko’zlar uchun sochuvchi linzadan ko’zoynak tayyorlanadi. Uzoqdan ko’rish nuqsoni bor ko’zlar uchun yig’uvchi linzadan ko’zoynak tayyorlanadi. Yig’uvchi linzada tasvir yasashning 5 ta holati: 1.Buyum fokus bilan linza oralig’ida joylashgan bo’lsa, tasvir mavhum,to’g’ri kattalashgan bo’ladi. 2.Buyum fokusda joylashgan bo’lsa, tasvir cheksizlikda hosil bo’ldi. 3.Buyum fokus bilan ikkilangan fokus oralig’ida joylashgan bo’lsa, tasvir haqiqiy, teskari,kattalashgan bo’ladi. 4.Buyum ikkilangan fokusda joylashgan bo’lsa,tasvir haqiqiy,teskari va tasvir o’lchami buyum o’lchamiga teng bo’ladi. 5.Buyum ikkilangan fokusdan uzoqda joylashgan bo’lsa,tasvir haqiqiy,teskari kichiklashgan bo’ladi. Sochuvchi linzada tasvir yasash: Sochuvchi linzada buyum qayerda jooylashishidan qat’iy nazar tasvir focus bilan linza oralig’idahosil bo’ladi va tasvir mavhum,to’g’ri,kichiklashgan bo’ladi.
1.Bosh optik o’qqa parallel nur linzada singach,fokus orqali o’tadi. 2.Optik markaz orqali o’tuvchi nur sinmasdan o’tadi. 3.Fokus orqali o’tuvchi nur linzada singach,bosh optic o’qqa parallel yo’naladi. 235.Yupqa linza-Qalinligi sferik sirt radiusiga nisbatan juda kichik bo’lgan linza yupqa linza deyiladi. 236.Linzaning optik kuchi-Fokus masofaga teskari bo’lgan kattalik linzaning optik kuchi deyiladi. 237.Lupa-Kattalshtirishi 2,5 dan 25 gacha bo’lgan yig’uvchi linza lupa deyiladi. Lupada tasvir to’gri,mavhum kattalashgan bo’ladi. Inson ko’zida tasvir haqiqiy, teskari, kichiklashgan bo’ladi.
238.To’lqin-Vaqt o’tishi bilan tebranishlarning fazoda tarqalishi to’lqin deyiladi. To’lqinlar 2 turli bo’ladi: 1.Ko’ndalang to’lqin 2.Bo’ylama to’lqin 239.Ko’ndalang to’lqin-Tarqalish yo’nalishi tebranish yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan to’lqin ko’ndalang to’lqin deyiladi. 240. Bo’ylama to’lqin-Tarqalish yo’nalishi tebranish yo’nalishi bilan bir xil bo’lgan to’lqin bo’ylama to’lqin deyiladi. Kondalang mexanik to’lqinlar faqat qattiq jismlarda va suyuqlik sirtlaridagina tarqala oladi. Bo’ylama mexanik to’lqinlar suyuqliklarda ham, gazlarda ham qattiq jismlarda ham tarqala oladi. 241.Tovush to’lqinlari-Chastotasi 17 Gs dan 20 ming Gs gacha bo’lgan to’lqinlar tovush to’lqinlari deyiladi. 242.Infratovush to’lqinlari-Chastotasi 17 Gs dan kam bo’lgan tovush diapazonidagi to’lqinlar infratovush to’lqinlari deyiladi. 243. Ultratovush to’lqinlari-Chastotasi 20 ming Gs dan katta bo’lgan tovush diapazonidagi to’lqinlar ultratovush to’lqinlari deyiladi. Tovushning qattiqligi amplitudaga, balandligi chastotaga bog’liq. Tovush to’lqinlari vakuumda tarqalmaydi. Tovushning havoda tarqalish tezligi havoning zichligiga bog’liq emas, haroratga bog’liq va harorat ortish bilan ortadi. 244.Gyugens prinspi-Fazoning to’lqinlar g’alayoni yetib brogan istalgan nuqtasi ikkilamchi to’lqinlar manbaiga aylanadi. 245.Gyugens-Frinel prinspi-Fazoning to’lqinlar g’alayoni yetib brogan istalgan nuqtasi ikkilamchi to’lqinlar manbaigina bo’lib qolmasdan balki, interferensiyalash natijasi hamdir aylanadi. 246.Interferensiya-To’lqinlarning o’zaro qo’shilishi natijasida bir-birini kuchaytirishi yoki zaiflashtirishi interferensiya deyiladi. 247.Interferensiya-Fazoning biror nuqtasida to’lqinlar energiyalarining butunlay qayta taqsimlanishini yuzaga keltirgan holda qo’shilishi interferensiya deyiladi. 248.Maksimumlar sharti-Fazoning biror nuqtasida o’zaro qo’shiluvchi to’lqinlarning yo’l ayirmasi butun son marta to’lqin uzunligiga teng bo’lsa bu to’lqinlar bir-birini kuchaytiradi. 249. Minimumlar sharti-Fazoning biror nuqtasida o’zaro qo’shiluvchi to’lqinlarning yo’l ayirmasi toq son marta yarim to’lqin uzunligiga teng bo’lsa bu to’lqinlar bir-birini susaytiradi (zaiflashtiradi). 250.Difraksiya-To’lqinlarning to’siqlarni aylanib o’tish hodisasi difraksiya deyiladi. Yorug’lik to’lqinlarining difraksiyasi tirqish yoki to’siq o’lchamlari yorug’lik to’lqinining uzunligi qadar bo’lgan hollarda kuzatiladi. Shuningdek, yorug’lik difraksiyasi manbaadan buyumgacha va buyumdan ekrangacha bo’lgan masofa buyum o’lchamlaridan juda katta bo’lgan hollarda ham kuzatiladi. Yorug’lik difraksiyasi difraksion panjara yordamida kuzatiladi.
1.Past chastotali to’lqinlar 2.Radioto’lqinlar 3.Infraqizil nurlar 4.Ko’rinadigan yorug’lik 5.Ultrbinafsha nurlar 6.Rentgan nurlar 7.Gamma nurlar Radio to’lqinlar quyidagi guruhlarga bo’linadi: 1.Uzun to’lqinlar ) 1000
( m 2.O’rta to’lqinlar ) 1000
100 (
3.Qisqa to’lqinlar ) 100
10 (
4.Ultra qisqa to’lqinlar ) 10
m Ko’rinadigan yorug’lik to’lqinlari taxminan 320 nm dan 760 nm gacha to’lqin uzunligida bo’ladi. Nyutonning ta’rificha ko’rinadigan yorug’lik to’lqinlari 7 xil rangga ajraladi: 1.Qizil (to’lqin uzunligi eng katta) 2.To’q sariq 3.Sariq
4.Yashil 5.Havorang
6.Ko’k 7.Binafsha (to’lqin uzunligi eng kichik) 251.Infraqizil nurlar-To’lqin uzunligi qizil yorug’lik to’lqin uzunligidan katta bo’lgan optik diapazondagi ko’rinmas nurlar infraqizil nurlar deyiladi. 252.Ultrabinafsha nurlar-To’lqin uzunligi binafsha yorug’lik to’lqin uzunligidan kichik bo’lgan optik diapazondagi ko’rinmas nurlar ultrabinafsha nurlar deyiladi. Ultrabinafsha nurlarni oddiy deraza shishasi o’tkazmaydi. Ultrbinafsha nurlarning kichik dozasi organism uchun shifobaxsh. Ultrabinafsha nurlarining yuqori dozasi ko’zning to’r pardasini yemiradi. Atmosferaning yuqori qatlamlarida ultrabinafsha nurlar dozasi yuqori bo’ladi. Shu sababli alpinistlar oddiy shishadan ko’zoynak taqishadi. Infraqizil nurlardan qorong’uda obyektning tasvirini olishda foydalaniladi. 253.Spektr-Murakkab oq yorug’likning 7 xil rangga ajralishi spektr deyiladi. Shaffof prizma murakkab oq yorug’likni 7 xil rangga ajratuvchi asbob. Qizil yorug’lik bir muhitdan 2-muhitga o’tishda eng kam burchakka og’adi va eng katta tezlik bilan tarqaladi. Binafsha yorug’lik bir muhitdan 2-muhitga o’tishda eng katta burchakka og’adi va eng kichik tezlik bilan tarqaladi. 254.Yorug’lik dispersiyasi-Yorug’lik sindirish ko’rsatkichining uning rangiga (chastotasiga) bog’liqligi yorug’lik dispersiyasi deyiladi. 255.Yorug’lik dispersiyasi-Yorug’lik sindirish ko’rsatkichining uning to’lqin uzunligiga bog’liqligi yorug’lik dispersiyasi deyiladi.
256.Nisbiylik nazariyasining 1- postuloti-Tabiatdagi barcha hodisalar barcha inersial sanoq sistemalarida bir xilda yuz beradi. 257.Nisbiylik nazariyasining 2- postuloti-Yorug’likning vakuumda tarqalish tezligi barcha inersial sanoq sistemalari uchun bir xildir.U manbaaning tezligiga ham,yorug’lik signalini qabul qilgichning tezligiga ham bog’liq emas.
258. Relyativistik dinamika-Yorug’lik tezligiga yaqin tezliklar dinamikasi relyativistik dinamika deyiladi. 259.Tinchlik energiyasi-Har qanday jism o’zining mavjudlik faktiga ko’ra tinchlik energiyasiga ega. 260.To’lqin sirt-Bir xil fazada tebranuvchi fazoning barcha nuqtalari to’plami to’lqin sirt deyiladi. 261.To’lqin fronti-Bir xil vaqt mobaynida to’lqinlar yetib brogan fazoning barcha nuqtalar to’plami to’lqin fronti deyiladi. To’lqin fronti bitta, to’lqin sirt istalgancha bo’lishi mumkin. Har qanday o’zidan issiqlik chiqaruvchi jism infraqizil nurlar tarqatadi. Yorug’lik vakuumdan boshqa muhitga o’tganda uning to’lqin uzunligi kamayadi. 262.Fotoeffekt-Yorug’’lik ta’sirida moddadan elektronlarning uchib chiqish hodisasi fotoeffekt deyiladi. Fotoeffekt hodisassi yorug’likning korpuskulyar nazariyasini tasdiqlovchi hodisadir. Interferensiya,dispersiya,difraksiya va qutublanish hodisalari yorug’likning to’lqin nazariyasini tasdiqlovchi hodisalardir. 263.Qutblanish-Yorug’lik ayrim shaffof kristallar orqali o’tkanda intensivligining kamayishi qutblanish deyiladi. Qutblanish hodisasi yorug’likning ko’ndalang to’lqin ekanligini isbotlovchi asosiy hodisadir. Yorug’lik va elektromagnit to’lqinlarda qutblanish hodisasi kuzatiladi. 264.Intensivlik-Birlik yuza orrqali birlik vaqt ichida o’tuvchi to’lqin energiyasi intensivlik deyiladi. 265.Foton-Yorug’lik zarrasi, yorug’lik portsiya va yorug’lik kvanti foton deyiladi. 266.Fotoeffektning 1-qonuni-Yorug;lik ta’sirida metall sirtidan uchib chiqayotgan fotoelektronlar soni intensivlik ortishi bilan ortadi. 267. Fotoeffektning 1-qonuni-Yorug;lik ta’sirida metall sirtidan uchib chiqayotgan fotoelektronlar soni birlik vaqt ichida birlik yuzaga tushuvchi yorug’lik to’lqinining energiyasi ortishi bilan ortadi. 268.Fotoeffektning 2-qonuni-Yorug;lik ta’sirida metall sirtidan uchib chiqayotgan fotoelektronlar maksimal kinetik energiyasi chastota ortishi bilan ortadi,intensivlikka bog’liq emas.
Rezerford tajribasiga ko’ra atomning planitar modulida yadro atrofida elektronlar o’z orbitalari bo’ylab harakatlanadilar. Yadroning o’lchami atom o’lchamiga nisbatan 10 ming-100 ming martalab kichik bo’ladi. Lekin atomning asosiy massasi yadroda to’planadi. 269.Borning 1-postulati-Atomlar ma’lum bir statsionar holatlarda bo’la oladi. Bu statsionar holatlarda atomlar tomonidan yorug’lik chiqarilmaydi ham yutilmaydi ham. 270.Borning 2-postulati-Atomlar bir statsionar holatdan ikkinchi statsionar holatga o’tganda atomlar tomonidan
yorug’lik chiqariladi yoki yutiladi. Yuqori holatdan quyi holatga o’tganda ( ) yoruglik chiqariladi, quyi holatdan yuqori holatga o’tganda ( ) yorug’lik yutiladi. Nurlanish spektrlari 2 turli bo’ladi: 1. Chiqarish spektrlari 2. Yutilish spektrlari Atomlar qiziganda qanday spektrlarni chiqarsalar sovigan holatda xuddi shunday spektrlarni yutadilar. Chiqarish spektrlari 3 xil: 1. Uzluksiz (tutash) spektrlar 2. Chiziq-chiziq spektrlar 3. Yol-yo’l spektrlar Uzluksiz spektrlarni quyosh, sham, elektr lampochka kabilar hosil qiladi. Chiziq-chiziq spektrlarni yakka-yakka atomlardan tuzilgan gazlar hosil qiladi. Yo’l-yo’l spektrlarni molekulyar tuzilishdagi gazlar hosil qiladi.
Download 0.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|