Mexanizatsiyalash muhandislari instituti "hayot faoliyati xavfsizligi" kafedrasi

3. Kurs loyihasiga rahbarlik qilish va ishni baholash 
Kurs loyihasiga rahbarlik qilish odatda, tegishli kafedralarning etakchi, ishlab 
chiqarish va ilmiy tajribaga ega bo‘lgan yuqori malakali professor-o‘qituvchilariga 
topshiriladi.
Kurs loyihasi 100 ballik tizimda baholanadi. Belgilangan grafik asosida 
vaqtida bajarilgan va o‘rnatilgan tartibda bajarilgan va o‘rnatilgan talablarga 
asosan sifatli ravishda kurs loyihasiga eng ko‘pi bilan 40 ball beriladi, himoya
vaqtidagi ma’ruza uchun 30 ball, berilgan savollarga javoblarga esa 30 ballgacha 
beriladi. 
 
 

---

9 
4. KURS LOYIHASINI BAJARISHGA KO‘RSATMALAR 
4.1. “Evakuatsiya vaqtini aniqlash” mavzusiga doir kurs loyihasini 
bajarish uchun ko‘rsatma 
Korxonada yong‘in sodir bo‘lganda ishchilarni evakuatsiya qilish vaqtini 
aniqlash lozim. Korxona boshqarma binosi panel turida, avtomatik yong‘indan 
darak beruvchi tizim bilan jihozlanmagan.. Korxona ikki qavatli, o‘lchamlari 
(A*B) m, koridor eni b, m . Korxona evakuatsiya chizmasiga ega. Xona hajmi 
V, m
3
joylashishi zina poya yonida birinchi qavatga tushishda. Zinapoya eni S, m, 
uzunligi L, m. Xonada n ta ishchi ishlaydi. Umumiy qavatda N ta ishchi ishlaydi. 
Birinchi qavatda X ta ishchi ishlaydi. Evakuatsiya chizmasi 5.1-rasmda keltirilgan. 
1-rasm. Evakuatsiya chizmasi 
Hisoblash 
Kategoriyasi bo‘yicha xonalar yong‘inga chidamliligi bo‘yicha D va II darajali 
hisoblanadi. 
Kritikda vaqt yong‘in davomiyligi quydagi formuladan aniqlanadi: 
c = 1009 kJ / kg - grad ,
0, 5


(
80)
100
ï î ì
V
W

,% 
3
3
3
. .
2
2
(
)
100,8 1009 (70 20)
129, 36
5, 05
(1
)
(1 0, 5) 3,14 13800 14 (0, 36)
ï î ì
êð
í
n k
W
ñ t
t
ì èí
Q k M

 
 








    



 
Kislorod konsentratsiyasi miqdori bo‘yicha yong‘in davomiyligi quydagi 
formuladan aniqlanadi. 
2
0
4, 76
/
W
ãð ì èí

2
2
1
3
3
3
. .
2
2
(0, 01)
100 100,8
371, 69
7,19
3,14 14 4, 76 (0,36)
O
ï î ì
n k
O
W
ì èí
k W
M









 

 


---

10 
Minimal yong‘in davomiligi 5,05 daqiqani tashkil etadi. Ruxsat etilgan 
evakuatasiya vaqti quyidagi obyekt uchun: m=1; 
1
1
. .
1 5, 05
5, 05
äî ï
n k
m



 

daq 
1-uchastka bo‘yicha ishchilarning harakat vaqti, xona gabarit o‘lchamlarini 
hisobga olganda axb m. Ishchilar harakat oqimining zichligi aniqlanadi (1-
uchastka) bo‘yicha: 
m
b
L
f
N
D
01
,
0
7
6
1
,
0
7
1
1
1







Harakat vaqti 100 m/daq, intensiv harakat 1 m/min, unda 1 uchastka bo‘yicha: 
daq
V
L
t
07
,
0
100
7
1
1
1



Eshik o‘rni nol deb qabul qilinadi. Eshik o‘rnidan o‘tishda harakat intensivligi 
normal sharoitda g
max
=19,6 m/daq, eshik o‘rnining enini b m deb olib quydagi 
formuladan topamiz: 
q
d
 = 2,5 + 3,75 • b=2,5 + 3,75 • 1,1 = 6,62 m
/daq, 
q
d
 
max
q
q
d

 shart bajarilishi lozim. 
Eshik o‘rnidan o‘tish vaqti quydagi formuladan aniqlanadi: 
daq
b
q
f
N
t
dL
09
,
0
1
,
1
67
,
6
1
,
0
7







Ishchilar soni umumiy N ta ishchi ishlaydi, ikkinchi qavatda odam oqimining‘ 
zichligi tashkil etadi: 
m
b
l
f
N
D
11
,
0
3
28
1
,
0
98
2
2
2
2







Harakat tezligi L
2
m/daqni tashkil etadi, harakat intensivligi V
2
m/daq, 2-
uchastkada harakatlanish vaqti (koridordan zinapoyagacha): 
daq
V
L
t
35
,
0
80
28
2
2
2



Zinapoyada harakat intensivligi quydagicha aniqlanadi (3 -uchastka): 
1
8
i
q
ì


m
b
b
q
q
i
i
i
i
6
,
1
15
3
8
1
1







, 

---

11 
Zinada pastga qarab harakat qilish vaqti (3-4- uchastka): 
daq
V
L
t
t
25
,
0
40
10
3
3
4
3




, 
Birinchi qavatga tushganda odamlar bilan aralashish va harakatlanish. Odamlar 
oqimining‘ zichligi birinchi qavatda: 
.
09
,
0
3
28
1
,
0
76
4
4
4
4
daq
m
b
L
f
N
D







. 
Ko‘chaga chiqishdagi harakat intensivligi vaqti:
N=(N+X) 
daq
b
q
f
N
t
d
02
,
1
2
5
,
8
1
,
0
174
2







Evakuatsiyaning hisobiy vaqti quydagi formuladan aniqlanadi: 
1
1
2
3
4
2
5,05 0,07 0,09 0,35 0, 25 0, 25 1,02 6,88
ð
í ê
d
d
t
t
t
t
t
t
t


     








Xulosa Umumiy korxonadan evakuatsiya vaqti t
ev
=6,88 daqni tashkil etadi.