Microsoft PowerPoint magmatik petrografijeofiZİK
Download 72 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hidrotermal Hidrotermal evre: evre
- 3. Magmalar ı ı n kar n kar ış ış mas mas ı ı
- “magmanın belirli ve tek bir sıcaklık derecesinde kristalleşmediği / katılaşmadığı, kristalleşmenin bir sıcaklık aralığı
- “denge Kristalleşmesi” olarak tanımlanır. 2. Özümleme
- B İR M A G M A S İS T E M İN D E E Ş YA Ş L I (C O E VA L ) F E L S İK V E M A F İK M A G M A L A R
- Eşyaşlı mafik ve felsik magma sistemlerinin vizkozite özelliklerine göre etkileşim tipleri ve ortaya çıkan ürünler. Mafik Magma Sisteminin
- İNTRÜZİF/SOKULUM/PLÜTONİK KAYAÇLAR
- EXTRÜZİF/YÜZEY/VOLKANİK KAYAÇLAR 1. Lav akıntısı
- Figure 4 Figure 4 - - 20 20
Pn Pn ö ö matolitik matolitik evre: evre: Magmanın katılaşma sürecinde gaz basıncının en yüksek olduğu evre olup, sıcaklık 500-400 o C dir. Bu evrede özellikle su bakımından zengin çözeltiler, çevre kayaçların içine büyük bir basınçla girerek onları geniş ölçüde değişime uğratırlar. Çevre kayaçların bileşimini değiştirecek şekilde bir madde getiriminin olduğu bu evrede metasomatizma etkin bir süreçtir. Bu evrede başlıca Sn, Wo, Mo, Pb, Cu, Au, Ag cevher damarları, turmalin, topaz gibi mineraller oluşur. 4. Hidrotermal Hidrotermal evre: evre: Sıcaklık ve gaz basıncının çok azaldığı bu evrede çözeltiler çevre kayaçlardaki çatlak ve boşluklara kolayca girer; buralarda yeni mineraller oluşturur veya kayaçtaki bazı mineralleri ornatarak mineralojik bileşiminin değişmesine neden olurlar. Bu evrede oluşan maden yatakları, özellikle Au, Ag, Cu, Zn, Kısmen U, Sb, As, Bi, Fe içeren cevher yatakları büyük ekonomik değere sahiptir. Etkili sıcaklık derecelerine göre bu evreyi; katatermal katatermal (400 (400 - - 300 300 o o C C ), ), mezotermal mezotermal (300 (300 - - 200 200 o o C C ), ), epitermal epitermal (200 (200 - - 100 100 o o C C ) ve ) ve teletermal teletermal (<100 (<100 o o C C ) ) şeklinde alt evrelere ayırmak mümkündür. Magmaların Katılaşma Süreçleri Başlangıçta belirli ve homojen bir bileşime sahip “ana magma” katılaşma süreci içinde, farklı bileşimdeki magmatik kayaçların oluşumuna yol açacak şekilde bileşimsel değişikliklere uğramaktadır. Ana magmanın bileşiminde değişikliklere neden olan ve jeolojik tarihçe içinde tek bir magmatik faaliyete bağlanabilen değişik türde magmatik kayaçların katılaşmasına yol açan magmatik süreçler, 1. Magmatik farkl 1. Magmatik farkl ı ı la la ş ş ma ma 2. 2. Ö Ö z z ü ü mleme mleme 3. Magmalar 3. Magmalar ı ı n kar n kar ış ış mas mas ı ı şeklinde üç büyük grup altında toplanmaktadır. 1. Magmatik Farklılaşma Bu süreç dört alt süreci kapsar. Bunlar •Likuasyon, •Fraksiyonel kristalleşme, •Uçucu bileşenlerin etkisi/gazla taşınma ve •Termogravitasyonel diffüzyon alt süreçleridir. Likuasyon , birbiri ile tam olarak karışamayan iki sıvı arasında yoğunluk farkı varsa, hafif olan sıvının damlalar halinde ayrılarak yukarı doğru çıkması ve üstte toplanması gerekir. Buna göre magmanın katılaşmaya başlamadan önce fiziksel olarak, su ve yağın birbirinden ayrılmasına benzer şekilde, farklı bileşimdeki kısımlara ayrılması mümkün olabilir. Gazla Taşınma, Gazların/uçucu bileşenlerin basınç azalmasına bağlı olarak magma odasının bir kısmından kaçarak başka bir kısmında birikmesi/toplanması, bu esnada bazı elementleri de beraberinde sürüklemesi ve böylece magma odası içinde değişik bileşime sahip bölümlerin ortaya çıkmasına neden olan bir süreçtir. Termogravitasyonel diffüzyon, magma kütlesinde soğumaya bağlı olarak gelişen sıcaklık farklılıklarından dolayı bazı elementlerin hareketlilik kazanarak (diffüzyon ile) diğerlerinden ayrılması ve böylece magmada farklı bileşime sahip kısımların ortaya çıkması şeklinde tanımlanabilen bir süreçtir. Fraksiyonel Kristalleşme, magmatik farklılaşma süreçleri içerisinde en önemlisidir. Silikat eriyikleri üzerinde yapılan deneysel çalışmalarda elde edilen kristalleşme özelliklerine dayanılarak getirilmiştir. Bu kavram “magmanın belirli ve tek bir sıcaklık derecesinde kristalleşmediği / katılaşmadığı, kristalleşmenin bir sıcaklık aralığı içinde cereyan ettiği ve meydana gelen minerallerin, magma odasında farklı kesimlerde birikerek uzaklaşması / temasının kesilmesi ile magma bileşiminin sürekli değişmesi” görüşüne dayanmaktadır. Oluşan mineraller ile magma arasındaki reaksiyon herhangi bir nedenle kısmen veya tamamen kesilirse/önlenirse bu takdirde bir fraksiyonel kristalleşme den söz edilir. Kristalleşen minerallerin magmadan devamlı olarak ayrılması/uzaklaştırılması ile magmanın bileşimi de devamlı olarak değişecek ve sonuçta magmanın başlangıçtaki bileşiminden çok farklı bileşimde kayaç grupları oluşabilecektir; Örneğin bazaltik bileşimdeki bir magmadan gabro, diyorit, siyenit ve granit gibi kayaçların oluşumu mümkün olabilecektir. Fraksiyonel Fraksiyonel kristalle kristalle ş ş mede kristallerin eriyikten fiziksel mede kristallerin eriyikten fiziksel olarak ayr olarak ayr ı ı lmalar lmalar ı ı n n ı ı sa sa ğ ğ layarak kristal ile eriyik layarak kristal ile eriyik aras aras ı ı ndaki reaksiyonlar ndaki reaksiyonlar ı ı ö ö nleyen birka nleyen birka ç ç s s ü ü re re ç ç vard vard ı ı r; r; 1. 1. Kristal birikimi, Kristal birikimi, 2. 2. Bas Bas ı ı n n ç ç la filtrelenme, la filtrelenme, 3. 3. Zonlanma Zonlanma / / mantolanma mantolanma Bowen Bowen reaksiyon serisi ( reaksiyon serisi ( Bowen Bowen , 1928) , 1928) Bowen Bowen reaksiyon serisi ( reaksiyon serisi ( Bowen Bowen , 1928) , 1928) Denge Kristalizasyonu Kristalleşen minerallerin magma ile temasının kesilmemesi ve magma içinde kalmaları halinde minerallerin bileşimleri, magma ile devamlı olarak reaksiyona girmeleri sonucu değişecektir. Bu reaksiyonların tam olarak cereyan etmesi halinde magmada bir farklılaşma süreci gelişmeyecek ve magma tamamen katılaşacaktır. Böylece bazaltik bileşimli bir magmadan sonuçta gabro ya da bazalt , granitik bileşimli bir magmadan granit veya riyolit oluşacaktır. Bu olay “denge Kristalleşmesi” olarak tanımlanır. 2. Özümleme Magma içine sokulduğu kayaç kütlelerinde, kayaçları oluşturan minerallerin bir veya daha fazlası ile kimyasal dengede olabilirse de, kayaçların tümü ile tam bir denge halinde bulunması genellikle mümkün değildir. Bu nedenle magma ve çevre kayaç arasında bazı reaksiyonlar gelişir, magma çevre kayaçtan kopan parçaları eriterek bünyesine alır ve bunun sonucu magmanın kimyasal bileşimi de değişir. Magma bileşiminde bu şekilde meydana gelen değişiklikleri kapsayan sürece özümleme (asimilasyon ) adı verilmektedir. 3. Magmaların Birbirleriyle Karışmaları Eşyaşlı mafik ve felsik magmaların homojen karışımı anlamına gelen magma mixing olayında, her iki magma da viskozite özellikleri bakımından “Newtoniyen (sıvı)” davranış aşamasında iken karışmaktadır. Böyle bir karışım oldukça derinlerde, olasılıkla ilksel magma oluşum ortamlarında gerçekleşmekte ve her iki magma da kendi özelliklerini kaybederek ortaya yeni bir hibrid (melez) magma çıkmaktadır. Diğer bir deyişle, daha basite indirgenirse, siyah ve beyaz boyaların aynı kapta karışmaları sonucunda, ortaya gri renkli bir boyanın çıkması sonucu gibi düşünülebilir. Eşyaşlı mafik ve felsik magmaların heteroje n karışımı anlamına gelebilecek olan magma mingling olayında ise, eşyaşlı magmalardan mafik olanı viskozite bakımından “Visko-plastik” evrede, felsik olanı ise, “Newtoniyen” evrede iken karışmaktadırlar. Böyle bir karışım, magmaların diyapirik olarak yükselmeleri sırasında meydana gelebilmektedir. Bu durumda zaten yarı katı-yarı sıvı durumda olan mafik magma, tamamen sıvı durumda olan felsik magmanın içinde çabucak katı hale geçerek, felsik ana kayaçlar içinde yaklaşık olarak yuvarlağımsı-elipsoidal biçimli mafik magma damlacıkları/kabarcıkları şeklinde yorumlanabilecek olan mikrogranüler dokulu mafik magmatik enklavları (MME ) oluşturmaktadır. Böyle bir karışım sırasında, mafik magma ile felsik magma arasında birtakım element/kristal göçü olmakla birlikte, özellikle mafik magma damlacıkları/kabarcıkları kendi fiziksel-kimyasal özelliklerini geniş ölçüde korumaktadır. Diğer bir deyişle, beyaz ve siyah renkli boyaların bir kapta karıştırılmaları sonucunda; siyah boyanın, beyaz boya içinde, kendi özelliklerini koruyarak siyah renkli damlacıklar/kabarcıklar şeklinde görülmesi olarak açıklanabilir. M IN G L IN G M IX IN G T E R M A L M E K A N İK V E K İM YA S A L D E Ğ İŞ İM L E R İN B İR L İK T E L İĞ İ Y O Ğ U N M E K A N İK D E Ğ İŞ İM L E R V E S IN IR L I T E R M A L V E K İM YA S A L D E Ğ İŞ İM L E R M E K A N İK D E Ğ İŞ İM L E R K İM YA S A L D E Ğ İŞ İM L E R T E R M A L D E Ğ İŞ İM L E R S IC A K L IK V E B İL E Ş İM Z IT L IK L A R I M A G M A S İS T E M İN İN D İN A M İĞ İ B İR M A G M A S İS T E M İN D E E Ş YA Ş L I (C O E VA L ) F E L S İK V E M A F İK M A G M A L A R H O M O JE N H İB R İD K AYA Ç L A R K AYA Ç L A R D A K İ H E T E R O JE N İT E L E R İN D E Ğ İŞ İK T İP L E R İ Dinamik bir magma sisteminde eşyaşlı felsik ve mafik magmalar arasında meydana gelen farklı değişim tipleri ve bu magmaların etkileşimi ile meydana gelen homojen magma karışımı (magma mixing) ve heterojen magma karışımı (magma mingling) süreçleri (Barbarin ve Didier, 1992). Eşyaşlı mafik ve felsik magma sistemlerinin vizkozite özelliklerine göre etkileşim tipleri ve ortaya çıkan ürünler. Mafik Magma Sisteminin Viskozite Özelliği Felsik Magma Sisteminin Viskozite Özelliği Karışım Tipi Ürün Newtonian Newtonian Magma mixing Hibrid granitoyidlerdeki mikroskopik dokular Visko-plastik Newtonian Magma mingling MME Newtonian Visko-plastik Magma mingling Sin-plütonik dayk Newtonian Plastik - Mafik dayk Plastik Newtonian - Felsik dayk Magmatik Kayaçların Jeolojik Bulunuş Şekilleri İNTRÜZİF/SOKULUM/PLÜTONİK KAYAÇLAR 1. Çevre kayaçlar ile uyumlu/konkordan Kütleler • Sil • Lakolit • Lapolit • Fakolit 2. Çevre kayaçlar ile uyumsuz/diskordan Kütleler • Dayk • Batolit EXTRÜZİF/YÜZEY/VOLKANİK KAYAÇLAR 1. Lav akıntısı • Örgü lavları • Blok lavlar • Yastık lavlar • Sütun lav Magmatik Kaya Magmatik Kaya ç ç lar lar ı ı n Jeolojik Bulunu n Jeolojik Bulunu ş ş Ş Ş ekilleri ekilleri Magmatik kaya Magmatik kaya ç ç lar magman lar magman ı ı n yerkabu n yerkabu ğ ğ unda unda ç ç e e ş ş itli s itli s ü ü re re ç ç ler ler sonucu kat sonucu kat ı ı la la ş ş mas mas ı ı ile olu ile olu ş ş tuklar tuklar ı ı ndan, g ndan, g ö ö sterdikleri sterdikleri ş ş ekiller de ekiller de magman magman ı ı n fiziksel ve kimyasal n fiziksel ve kimyasal ö ö zelliklerine ve jeolojik ortama ba zelliklerine ve jeolojik ortama ba ğ ğ l l ı ı olarak de olarak de ğ ğ i i ş ş ir. ir. Ö Ö rne rne ğ ğ in magman in magman ı ı n yery n yery ü ü z z ü ü nde akmas nde akmas ı ı ve b ve b ü ü y y ü ü k alanlar k alanlar kaplamas kaplamas ı ı magman magman ı ı n kimyasal bile n kimyasal bile ş ş im ve s im ve s ı ı cakl cakl ığı ığı na g na g ö ö re de re de ğ ğ i i ş ş en en viskozitesine ba viskozitesine ba ğ ğ l l ı ı d d ı ı r. r. Magman Magman ı ı n yerkabu n yerkabu ğ ğ unda kaya unda kaya ç ç lar lar ı ı n i n i ç ç ine ine girmesine/sokulmas girmesine/sokulmas ı ı na na sokulum( sokulum( intr intr ü ü zyon zyon ) ) denilmektedir.Bunlar denilmektedir.Bunlar ç ç evre kaya evre kaya ç ç larla ili larla ili ş ş kileri ve kileri ve ş ş ekilleri ekilleri g g ö ö z z ö ö n n ü ü ne ne al al ı ı nmadan genel nmadan genel olarak olarak “ “ pl pl ü ü ton ton ” ” denilmektedir. Sokulumlar de denilmektedir. Sokulumlar de ğ ğ i i ş ş ik ik ş ş ekil ve ekil ve b b ü ü y y ü ü kl kl ü ü klerde olabilirler. Bu durum magman klerde olabilirler. Bu durum magman ı ı n bile n bile ş ş imine, sokulumun imine, sokulumun ç ç evre kaya evre kaya ç ç larla olan jeolojik/yap larla olan jeolojik/yap ı ı sal ili sal ili ş ş kisine, yani yerkabu kisine, yani yerkabu ğ ğ undaki undaki ili ili ş ş kisine ba kisine ba ğ ğ l l ı ı olarak de olarak de ğ ğ i i ş ş ebilir. Orojenik b ebilir. Orojenik b ö ö lgelerdeki magma lgelerdeki magma sokulumlar sokulumlar ı ı b b ü ü y y ü ü k k k k ü ü tleler tleler ou ou ş ş ruracak ruracak ş ş ekilde yerkabu ekilde yerkabu ğ ğ unun unun ü ü st st zonlar zonlar ı ı na na kadar kadar ç ç ı ı kabilir. Bu ortamlarda olu kabilir. Bu ortamlarda olu ş ş an sokulumlar an sokulumlar batolitlerdir batolitlerdir . Orojenik olmayan b . Orojenik olmayan b ö ö lgelerde ise magman lgelerde ise magman ı ı n mevcut n mevcut tansiyon tansiyon ç ç atlaklar atlaklar ı ı i i ç ç ine dolmas ine dolmas ı ı ile b ile b ü ü y y ü ü k k ö ö l l ç ç ekte ekte “ “ dayk dayk ” ” ve ve “ “ sil sil ” ” olu olu ş ş ur. ur. Figure 4 Figure 4 - - 20 20 . . Schematic block diagram of some intrusive bodies. Schematic block diagram of some intrusive bodies. Structures and Field Relationships Structures and Field Relationships İ İ ntr ntr ü ü zif zif Kaya Kaya ç ç lar lar Bunlar Bunlar ç ç evre kaya evre kaya ç ç lara g lara g ö ö re re konkordan konkordan ve ve diskordan diskordan durumlar durumlar g g ö ö sterebilirler. sterebilirler. 1. 1. Ç Ç evre Kaya evre Kaya ç ç lar lar İ İ le le Konkordan Konkordan /uyumlu /uyumlu İ İ li li ş ş kide Olan K kide Olan K ü ü tleler tleler a. Sil ( a. Sil ( Sill Sill ) ) İ İ ç ç inde bulunduklar inde bulunduklar ı ı kaya kaya ç ç lar lar ı ı n tabakalanma ve n tabakalanma ve ş ş istozite istozite y y ü ü zeylerine paralel y zeylerine paralel y ü ü zeylere sahip, levha zeylere sahip, levha ş ş ekilli magmatik kaya ekilli magmatik kaya ç ç k k ü ü tleleridir. Kal tleleridir. Kal ı ı nl nl ı ı klar klar ı ı tipik olarak yay tipik olarak yay ı ı l l ı ı mlar mlar ı ı na k na k ı ı yasla k yasla k üçü üçü kt kt ü ü r. r. Yatay, d Yatay, d ü ü ş ş ey veya e ey veya e ğ ğ ik konumda bulunabilirler ve ik konumda bulunabilirler ve ç ç evre kaya evre kaya ç ç lara lara k k ı ı yasla daha gen yasla daha gen ç ç tirler. Bu k tirler. Bu k ü ü tlelerin olu tlelerin olu ş ş mas mas ı ı i i ç ç in magma in magma viskozitesinin de az olmas viskozitesinin de az olmas ı ı gerekir (ak gerekir (ak ı ı c c ı ı l l ığı ığı n y n y ü ü ksek). ksek). Siller Siller ve lavlar birbirlerinden kolayca da ay ve lavlar birbirlerinden kolayca da ay ı ı rt edilebilirler. Sil rt edilebilirler. Sil ü ü zerindeki tabakaya k zerindeki tabakaya k üçü üçü k k apofizler apofizler g g ö ö nderir; i nderir; i ç ç inde inde ç ç evre kayaca evre kayaca ait par ait par ç ç alar bulunabilir ve alar bulunabilir ve ç ç evre kaya evre kaya ç ç ü ü zerinde sahip oldu zerinde sahip oldu ğ ğ u s u s ı ı cakl cakl ı ı k k nedeniyle baz nedeniyle baz ı ı de de ğ ğ i i ş ş iklikler meydana getirdi iklikler meydana getirdi ğ ğ i g i g ö ö zlenir. Lav zlenir. Lav ak ak ı ı nt nt ı ı lar lar ı ı n n ı ı n n ü ü st k st k ı ı s s ı ı mlar mlar ı ı ise bol gaz bo ise bol gaz bo ş ş lukludur ve lukludur ve ü ü stte bulunan stte bulunan ç ç evre kaya evre kaya ç ç i i ç ç inde lav ak inde lav ak ı ı nt nt ı ı s s ı ı na ait na ait ç ç ak ak ı ı llar ve par llar ve par ç ç alar bulunabilir alar bulunabilir . . A A - - E E ğ ğ ik Sil ik Sil ( ( dipping dipping sill sill ) ) B B - - Yatay sil Yatay sil ( ( horizontal horizontal sill sill ) ) C C - - D D ü ü ş ş ey sil ey sil ( ( vertical vertical sill sill ) ) |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling